جزوه جغرافیای نظامی

توضیحات محصول

جزوه جغرافیای نظامی با فرمت ورد ودر۴۷ صفحه

قسمتی از متن جزوه

فصل اول: مبانی جغرافیای نظامی ، (طبیعی و نظامی)

 

جغرافیای نظامی علمی است که بر تأثیر محیط‌های فرهنگی و طبیعی بر خط مشی‌ها، برنامه‌ها، عملیات رزمی ـ پشتیبانی و سیاسی نظامی از هر نوع در سطح جهانی، منطقه‌ای و محلی توجه دارد. عوامل مختلف طبیعی و فرهنگی بر روی طیف وسیعی از اقدامات نظامی تأثیر می‌گذارد:

عوامل طبیعی

روابط مکانی یعنی اساسی‌ترین عوامل جغرافیایی به مکان، اندازه و شکل قاره‌ها و نیز آبهای میان آنها مربوط می‌شود. شکل زمین صحنه‌ای است که دسته‌های نظامی برروی آن نقش ایفا می‌کنند. پستی و بلندیها، مدلهای زهکشی، زمین شناسی و خاک عواملی هستند که به شکل زمین مربوط می‌شوند. پوشش گیاهی طبیعی از گیاهان پرشیب تا مناطق فاقد گیاه متغیر است توندراهای بدون درخت، تایگا، جنگل‌های حاره‌ای، ساوانا، بوته‌زارها همگی محیط‌های نظامی متفاوتی را پدید می‌آورند. اقیانوس‌ها نیز در این مورد اهمیت بالایی دارند. امواج و جزر و مد دریاها، دمای آب، شوری آب، جریانهای دریایی به همراه تنگه‌ها و کانالها و جزایر مرجانی از این موارد هستند که در جغرافیای نظامی حائز اهمیت می‌باشند. جو، نیروهای مسلح را بر فراز زمین در ساحل و دریا احاطه کرده است. وضعیت و شرایط اقلیمی در این مورد حائز اهمیت و توجه است. فضای بیرونی و درونی به همراه زمین، دریا و هوا چهارمین عامل جغرافیایی شاخص و ممتاز را تشکیل می‌دهد.

عوامل فرهنگی

در رأس ملاحظات فرهنگی که به دلایل سیاسی ـ نظامی شایان توجه هستند، مردم قرار دارند. اندازه و توزیع جمعیت و گروه‌های سنی جمعیت و تراکم جمعیت شهری و درصد زنان نسبت به مردان به علاوه هوش و قداست بومی، زبان، گویش، باورها، میهن پرستی، نظم، روحیه، نگرش نسبت به بیگانگان و شیوع بیماری‌های واگیردار از جمله مواردی هستند که در این مورد در جغرافیای نظامی بررسی می‌شوند. رابطه میان گروه‌های نژادی، قومی، قبیله‌ای و مذهبی شایان توجه است. منابع طبیعی، بهره‌وری از زمین و صنایع که زیربنای توانایی رزمی و مقاومت دوستان و دشمنان را تشکیل می‌دهند، در امنیت ملی سهم به سزایی دارند. شبکه‌های حمل و نقل، توانمندی دولتمداران و فرماندهان نظامی را در بکارگیری نیروهای مسلح در سطح میان قاره‌ای، منطقه‌ای یا محلی را بالا می‌برند. ضمن اینکه سیستم‌های ارتباطی از راه دور اقدام هماهنگ و یکپارچه نیروهای چندملیتی مشترک را تسهیل می‌کند.

ویژگی‌های منطقه‌ای

نواحی جغرافیایی زمین و جو، مناطق همگنی هستند که از توپوگرافی، اقلیم، پوشش گیاهی و  ویژگی‌های خاصی برخوردارند که تأثیرات نسبتاً واحدی بر خط‌مشی‌ها، برنامه‌ها، طرح‌ها و عملیات نظامی دارند. فضانوردان در مسیر خود باید از پنج لایه جو عبور کنند. نیروهای مسلحی که مشخصاً برای عملیات در یک محیط خاص تربیت شدند، در محیط جدید کارایی کمتری دارند مگر آنکه دوره وقت‌گیر و پرهزینه تغییر حالت را طی کنند. آنان بایستی با توپوگرافی، شرایط اقلیمی و نظام‌های اجتماعی جدید آشنا شوند. نیروهای دریایی که صرفاً برای نبرد در آبهای آزاد تربیت شده‌اند، بایستی برای نبرد در فلات قاره آماده شوند. در این منطقه نیروهای دشمن در دریا و خشکی می‌توانند از پروازهای هوایی و نیز موشکهای ضدکشش با کمترین شناسایی سود بردند. مناطق نظامی و مرزهای سیاسی به ندرت بر یکدیگر منطبق می‌شوند. به همین خاطر اکثر کشورها دو یا چند منطقه جغرافیایی دارند که برنامه‌ریزی وآماده‌سازی و عملیات را دشوار می‌سازد.

جغرافیای طبیعی

روابط مکانی

موقعیت، اندازه و شکل خشکیها و توده‌های بزرگ آب از عصر حجر تا به امروز بر تواناییها، محدودیت‌ها و آسیب‌پذیری نیروهای مسلح بسیار اثرگذار بوده‌اند. البته پیش‌بینی این نکته نیز منطقی به نظر می‌رسد که از اهمیت روابط مکانی در طول زمان کاسته نخواهد شد.

موقعیت

تاکنون هر کشوری که به اقیانوس دسترسی نداشته، نتوانسته است برتری نظامی خود را در سطح جهانی اعمال می‌کند. در عین حال صرف مشرف بودن به اقیانوس نشانه چشم انداز روشن برای سوداگری و تجارت از راه داشتن نیروهای دریایی قدرتمند نیست. دسترسی بدون مانع، بنادر امن، راه‌های مواصلاتی آسان و نیز پسکرانه مناسب، بایستی مکمل موقعیتهای دریایی باشند. موقعیت‌های مکانی امن به طور طبیعی نیروهای خودی را از دشمنان جدا می‌کند مناطق حائل، حفاظ‌های جالبی را ایجاد می‌کند. نیروهای مسلحی که همزمان در چند جبهه نبرد می‌کنند، بایستی بر مشکلات جدی استراتژیکی، تاکتیکی و لجستیکی غلبه کنند.

 

مسافت و زمان

زمان، مسافت و روشهای حمل و نقلی نه تنها سرعت جابه‌جایی نیروهای مسلح را از مکانی به مکان دیگر تعیین می‌کنند، بلکه بر میزان توانمندیهای عملیاتی این نیروها پس از رسیدن به مقصد نیز اثر می‌گذارند. فاصله بسیار میان پایگاه‌های خودی و نواحی عملیاتی، امکان استفاده به موقع از نیروهای نظامی را در مواقع اضطراری کاهش می‌دهد. همچنین خطوط تدارکاتی و ارتباطی طولانی منجر به افزایش مسافت حمل و نقل می‌شود و چنانچه این تدارکات نسبت به ممنوعیت‌ها و تحریم‌های دشمن آسیب پذیر باشند، استفاده کنندگان را وا می‌دارد که نیروهای رزمی را به حفاظت از آنها بگمارند. مسافت هم‌چنین می‌تواند اتحاد نیروها را بر هم بزند.

مکان‌های جغرافیایی برتر

مکان‌های جغرافیایی برتر در هر منطقه از زمین یا فضا در اختیار هر کشوری که باشد، به راحتی اهداف فعلی و آتی آن کشور را تضمین می‌کند. این موقعیت‌های مطلوب ممکن است به بزرگی یک کشور یا به کوچکی لکه‌های ترسیم شده بر روی نقشه‌های تاکتیکی بزرگ مقیاس باشد. مهاجمان معمولاً از منظرهای متفاوتی به مکان می‌نگرند. موقعیت‌های استراتژیکی، عملیاتی و تاکتیکی دارای اشکال متعددی هستند و برای مقاصد متنوعی به کار می‌روند.

جزایری که موقعیت مکانی مناسبی دارند، غالباً جای پای بریده آن به حساب می‌آیند.

عوامل بازدارنده سیاسی

وقتی هم‌پیمانان و کشورهای بی‌طرف مانع عبور نیروهای مسلح بیگانه از خاک و آب‌های سرزمین خود شدند، آنگاه مرزهای ظاهری، که صرفاً خط‌هایی روی نقشه هستند، نقش موانع سیاسی را ایفا می‌کند.

وسعت

وسعت یک ناحیه که عملیات نظامی در آنجا رخ می‌دهد، در ایجاد فضای لازم برای مانور آفندی یا پدافندی نیروهای مسلح و نیز پراکندگی مراکز فرماندهی، تشکیلات نظامی، بنادر، فرودگاه‌ها، تأسیسات لجیستیکی و سایر هدف‌های متحرک یا ثابت، تعیین کننده است، در عین حال وسعت محلی یک از معیارهای مهم محسوب می‌شود. فضای قابل استفاده نیز به همان اندازه حائز اهمیت است. مناطقی که وسعت آنها نسبت به نیروهای عمل کننده، بزرگ هستند، نسبت به مکان‌های پرجمعیت، امکانات آفندی بیشتری در اختیار نیروها قرار می‌دهند.

نیروهای پدافندی در زمین و دریا، صحنه‌هایی را ترجیح می‌دهند که فضای کافی برای مانور در طرفین و در عمق وجود داشته باشد و بتواند در صورت لزوم مکان را با زمان معامله کند، سپس مجدداً سازماندهی شده و زمانی که از شتاب نیروهای خط مقدم در انتهای خطوط گسترده پشتیبانی کاسته شد، برای عملیات آفندی آرایش تازه‌ای بگیرند.