چکیده:
«از سفرنامه هایی که برای ایران و اعراب و بخصوص برای غربیان دارای ارزش زیادی می باشد و شایسته است مورد بحث و بررسی قرار گیرد سفرنامه احمد ابن فضلان است که در اوایل قرن چهارم نوشته شده است. سفری که به منظور آموزش احکام دینی و ساخت مساجد و کمک به مسلمانان در برابر خزری ها صورت گرفته است و دارای اطلاعات قابل توجه سیاسی، دینی، اقتصادی، فرهنگی و... می باشد. وی در این سفرنامه با دید عمیق و موشکافانه و بدون پیش داوری به شرح زندگی مردمی پرداخته است که تمدن آنها تا قرنها بعد حتی برای اروپائیان ناشناخته و پر رمز و راز بود. گزارش وی که نشانگر قدرت شناخت و دقت در ارزیابی اوست روش کارش را متمایز و شاخص ساخته است و فقط در بعضی از سفرنامه های جهانگردان غربی در قرون 17و18 به بعد دیده می شود. در این مقاله سعی بر این است که در حدّ توان و آنچنان که شایسته این سفرنامه است، سفرنامه معرفی و مورد نقد و بررسی قرار گیرد.»
کلید واژه ها: ابن فضلان، سفرنامه، المقتدر بالله، صقالبه
مقدمه
انسان از بدو پیدایش خود در کره خاکی نیاز به شناخت محیط پیرامون خود داشت که سفر از راههای مهم شناخت مناطق مختلف در دوران گذشته بود. افرادی بوده اند که سالهای بسیاری را در مسافرت به سرزمینهای مختلف سپری کرده و حتی بعضی از آنان به نواحی دوردست رفته و حاصل تجربیات خویش را برای مردمان اطراف خود بازگو میکرده اند، این امر در دوره های بعد به صورت سفرنامه نویسی درآمد که اغلب آنها اطلاعات جغرافیایی پرارزشی را در خود دارند. سفرنامه اگر چه از منابع جغرافیایی محسوب میگردد ولی به علت گزارش بسیاری از اطلاعات در ردیف کتابهای تاریخی هم قرار میگیرد و در خیلی از موارد حاوی گزارشاتی است که در هیچ یک از کتابهای تاریخی یافت نمی شود. حتی بسیاری از سفرنامه ها منابعی سرشار و غنی برای مطالعه جنبه های گوناگون فرهنگ و انسانشناسی هستند و در نوع خود مردم شناسی کرده اند. با گسترش فتوحات اسلام در سرزمینهای مختلف شرق و غرب، مسلمانان نیاز مبرم به شناخت مناطق مختلف کردند و بدین ترتیب جدا از سفرهایی که به انگیزه های شخصی صورت میگرفت سفرهای بسیاری از طرف حکومت اسلامی ترتیب داده شد.
دیدگاه خود را ثبت کنید