مقاله اهلی سازی گیاهان دارویی

توضیحات محصول

دانلود مقاله اهلی سازی گیاهان دارویی با فرمت ورد ودر 45 صفحه قابل ویرایش

قسمتی از متن مقاله اهلی سازی گیاهان دارویی

چکیده

بر اساس تعاریف موجود هر نوع گیاهی که دارای ترکیباتی ( مواد تشکیل دهنده فعال و موثر) که بعد از یک سری عملیات مثل فشردن ، استخراج ، تقطیر و ... بر روی گیاه بدست آمد و دارای اثرات درمانی و یا به عنوان جزئی از یک فرآورده ی دارویی باشد را گیاه دارویی می گویند .

در کشور ما حدود ۵۰۰ گونه گیاه دارویی و معطر وجود دارد که تعداد زیادی از آن­ها بومی و انحصاری ایران می­باشند. روند رو به رشد مصرف گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه تولید داروهای گیاهی بدون توسعه روش­های مناسب کاشت و مدیریت صحیح، تخریب طبیعت را در بر خواهد داشت. فقر و از بین رفتن سنت­ها، دسترسی آسان به رویشگاه­های گیاهان دارویی، نبود دانش کافی در مورد میزان و روش­های برداشت پایدار گیاهان دارویی، وجود بازار تجارت پرسود و نبود خطی مشی­‌های قانونی از جمله عوامل مؤثر در بهره‌برداری بی رویه از گونه های دارویی و کاهش تنوع ژنتیکی آنها است. از جمله مزایای کشت گیاهان دارویی قبل از آنکه بهره برداری بی رویه باعث انقراض آن­ها گردد، شامل عدم آلودگی گیاهان دارویی به مواد نا خواسته، امکان کنترل­های پس از برداشت، شناسایی بهتر و اصلاح ژنتیکی گونه­‌ها و جلوگیری از زوال تنوع ژنتیکی گونه­‌های کشت شده است.

 مقاله اهلی سازی گیاهان دارویی

مقدمه

گیاهان دارویی یکی از منابع بسیار ارزشمند در گستره وسیع منابع طبیعی ایران هستند که در صورت شناخت علمی، کشت، توسعه و بهره برداری صحیح می توانند نقش مهمی در سلامت جامعه، اشتغالزایی و صادرات غیر نفتی داشته باشند. رویکرد جهانی به استفاده از گیاهان دارویی و ترکیبهای طبیعی در صنایع دارویی، آرایشی _ بهداشتی و غذایی و بدنبال آن توجه مردم، مسئولین و صنایع داخلی به استفاده از گیاهان دارویی و معطر نیاز مبرم به تحقیقات پایه ای و کاربردی وسیعی را در این زمینه نمایان می سازد. کشور ایران دارای شرایط آب و هوایی متنوعی است که این امر خود موجب تنوع رشد گیاهانمختلفی چون گیاهان دارویی شده است.تعداد گونه های گیاهی دارویی حدود ۵۲۰۰۰ گونه برآورد شده است که ۸ درصد آنها یعنی چیزی حدود ۴۱۶۰ گونه دارویی در معرض خطر انقراض هستند. بهره برداری از این گیاهان هنوز آن طور که در کشورهای مترقی دنیا معمول است، درکشور ما مورد توجه قرار نگرفته است و علت آن، عدم شناخت مردم میتواند باشد.

بطور کلی اصلاح یک گیاه دارویی بر منابع ژنتیکی موجود آن گیاه استوار است. به همین دلیل مرحله اول ارزیابی دقیق منابع ژنتیکی موجود از آن گیاه می باشد. در ادامه بسته به دامنه تنوع صفات هدف که البته مهمترین آنها صفات فیتوشیمیایی هستند، همچنین با آگاهی از روابط و میزان توارث صفات، روش اصلاحی مناسب را می توان انتخاب کرد که در این ارتباط باید ساده ترین و سریع ترین روش ها برای رسیدن به هدف انتخاب شود. روش های اصلاحی ایجاد کلون، رقم سینتتیک و انتخاب دوره ای از رایج ترین روش ها هستند. اخیرا در مورد چند گیاه خیلی مطرح از جمله آویشن باغی ارقام هیبرید هم مطرح شده اند.

 مقاله اهلی سازی گیاهان دارویی

اهمیت کاشت گیاهان دارویی

تعیین سود و هزینه سیستم‌های زراعی گیاهان دارویی می تواند به تصمیم گیری در مورد حفاظت گونه‌ها در محل طبیعی یا در مزارع و یا در هر دو محل کمک نماید. کشت یا جمع آوری گیاهان دارویی هیچ‌کدام نمی توانند جایگزین یکدیگر شوند، بلکه باید تلفیق مناسبی از هر دو وضعیت را در نظر گرفت که این امر نیازمند بررسی­های همه جانبه است. کشت یا جمع آوری گیاهان دارویی از دیدگاه بازار اهلی کردن گیاهان داروییبه سرمایه گذاری کلان و سال­ها تحقیق نیاز دارد و باید مراحل مختلفی را طی نمایدکه عبارتند از:

مرحله اکتشاف و توسعه:

دراین مرحله گیاهان دارویی شناسایی شده جمع آوری می شوند. میزان برداشت جوابگوی تقاضا می‌باشد.

مرحله ثبات و تعادل:

در این مرحله حداکثر برداشت از عرصه های طبیعی صورت می گیرد و قیمتها تقریباٌ ثابت می ماند.

مرحله نزولی:

برداشت بی رویه باعث کاهش جمعیت گونه های دارویی وحشی می شود و قیمت محصولات افزایش می یابد. مرحله تولید زراعی: گونه‌های وحشی اهلی شده اند، قیمتها افزایش یافته و تولید زراعی گونه های دارویی مقرون به صرفه می شود.

کشت یا جمع آوری گیاهان دارویی از دیدگاه مردم

تصور می‌شود که کیفیت گونه‌های کشت شده پایین تر از گونه‌های وحشی جمع آوری شده است. به‌عنوان مثال ارزش ریشه‌های زنجبیل وحشی ۱۰-۵ برابر ریشه‌های زنجبیل کشت شده است. مردم چین معتقدند که شباهت ظاهری ریشه‌های زنجبیل به پیکر انسان خود نشانه‌ای از نیروی زندگی و قدرت ریشه‌ها است. ریشه‌های کشت شده فاقد خصوصیات ظاهری ریشه‌های وحشی هستند و از این رو چندان مورد استقبال مصرف کنندگان قرارد نمی­گیرند. جمع آوری گیاهان دارویی از طبیعت می‌تواند به‌عنوان یک منبع درآمد (گهگاه اصلی) برای افراد کم درآمد و فاقد زمین زراعی مطرح باشد.

 مقاله اهلی سازی گیاهان دارویی

چرا بايد نسبت به اهلي كردن گياهان دارويي اقدام كرد؟

1- به طور کلی گیاهان طبیعت از مقادیر ناچیزی مواد موثره دارویی برخوردارند و به لحاظ کیفی اختصاصی می باشند، بنابراین بهتر است به عنوان نمونه نگهداری شوند. چه بسیار گیاهانی هستند که به صورت وحشی در طبیعت رشد می کنند و از ماده موثره مورد نظر میزان کمی دارا می باشند. در مورد این گیاهان ضمن اینکه بدلیل داشتن آن ماده موثره اختصاصی می باشند، باید به عنوان نمونه در کلکسیون و ژرم پلاسم حفظ شوند و نسبت به اهلی کردن آنها اقدامات لازم را انجام داد.

2- از آنجا که انتشار جغرافیایی گونه‌های گیاهی اعم از دارویی و غیردارویی تابع اوضاع زیست محیطی سرزمین‌های مختلف می باشد، بنابراین توضیح کمی و کیفی مواد موثره گیاهان دارویی در سرزمین‌های مختلف جهان متفاوت خواهد بود و به مواد موثره محلی هر سرزمینی در همه جا نمی توان به آسانی دسترسی پیدا نمود.

3- از آنجا که گیاهان وحشی (برخلاف گیاهان مزرعه) در محدوده‌های جغرافیایی گسترده‌ای یافت می شوند جمع آوری و دسترسی به آنها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نمی باشند.

4- گاهی اتفاق می افتد در پهنه رویشی یک قاره جغرافیایی هم نتوان زیرگونه دارویی خاصی را که مورد نظر است پیدا نمود یعنی ممکن است مثلا دو زیر گونه از یک گونه گیاهی آن قدر با هم تفاوت داشته باشند که یکی تا حدودی غنی از متابولیت دارویی مورد نظر بوده و دیگری که به وسعت یک قاره انتشار دارد دارای مقادیر کم و نامناسبی از آن متابولیت دارویی باشد .

5- حتی استفاده از رویشگاه‌های وحشی پاسخگوی صنایع دارویی نخواهد بود و چنین استفاده گسترده موجبات نابودی آنها می شود.

6- ضرورت حفظ ذخایر متابولیتی طبیعت : ایران کشوری وسیع با اقلیم‌های گوناگون و متنوع است به طوریکه بیش از 7500 گونه گیاهی در ایران وجود دارد و این میزان چندین برابر گیاهان موجود در قاره اروپا است. بنابراین یک ژرم پلاسم غنی از گیاهان و بویژه گیاهان دارویی وجود دارد. با توجه به این گستردگی و تنوع ایران ما یکی از غنی‌ترین ژرم پلاسم‌ها برای گیاهان است، که با بهره‌گیری اصولی و صحیح از آنها و الگوبرداری از طبیعت آنها ضمن حفظ این گیاهان در طبیعت نسبت به اهلی کردن آنها اقدام کنیم. با اهلی کردن این گیاهان علاوه بر این که ما یک گیاه دارویی را برای کشت و کار آماده کردیم، آن را در طبیعت نیز حفظ کرده ایم.

 مقاله اهلی سازی گیاهان دارویی

مشکلات و موانع کشت و اهلی کردن گیاهان دارویی :

1- در بعضی از گیاهان دارویی چندین سال طول می کشد تا ماده مؤثره دارویی تولید شود .

برای رفع این مشکل معمولا مزرعه را به قطعات متفاوتی تقسیم می کنند و گیاهان مختلف دارویی را کشت می کنند . باید گیاهانی کاشته شود که با منطقه سازگار باشد .

2- تغییرات مواد مؤثره به صورت کمی و کیفی

3- عدم شناسایی آفات و امراض گیاهان دارویی

4- عدم وجود بیمه که به دو شکل است :

الف ) محصولات دارویی را بیمه نمی کنند

ب) برای خرید محصولات شیمیایی بیمه هزینه را می پردازد ولی گیاه دارویی آزاد است .

کشت یا جمع آوری گیاهان دارویی با توجه به نیازهای اکوسیستم‌ها و گونه ها

براساس طبقه بندی رابینوویتزگونه‌هایی که:

۱- از پراکنش جغرافیایی محدودی برخوردار هستند

۲- دارای رویشگاه­های خاصی هستند

۳- جمعیت­های کوچکی را در هر رویشگاه تشکیل می‌دهند، دارای بیشترین حساسیت نسبت به برداشت بی رویه هستند. حساسیت گونه های مختلف نسبت به شدت جمع آوری بسته به خصوصیات بیولوژیکی، سیستم تولید مثل و شکل زندگی گیاه متفاوت است (جدول شماره ۱).