مقدمه:
بر اساس جدیدترین نظرسنجی موسسه گارتنر تنها یک درصد از سازمان های بزرگ پروژه های مبتنی بر بلاکچین را اجرایی کرده اند. ولی کاربردهای این فناوری برای سازمان ها چیست و چرا تنها تعداد اندکی در اجرای کاربردها موفق شده اند؟. بنابر گزارش موسسه گارتنر، فارغ از تب و تاب کنونی در حوزه فناوری زنجیره بلوکی، بکارگیری این فناوری در سازمان های بزرگ رشد چندانی نداشته است. بر اساس نظرسنجی موسسه گارتنر از بیش از ۳۱۰۰ مدیر ارشد نوآوری، تنها ۱ درصد از سازمان های بزرگ پروژه های در حوزه زنجیره بلوک در سازمان خود پیاده سازی کرده اند و تنها ۸ درصد آن ها برنامه ای مشخص و کوتاه مدت برای بکارگیری این فناوری دارند.بسیاری از صنایع به این نتیجه رسیده اند که بکارگیری این فناوری تنها زمانی ارزش افزوده به همراه خواهد داشت که نیاز به همکاری فراسازمانی بر روی داده هایی مشترک و با ارزش مطرح شود و استفاده از سیستم های متمرکز موجود، منجر به بروز خطاها و مغایرت های فراوانی گردد.پیش از استفاده و پیاده سازی این فناوری، شرکت ها بایستی به این سوال جواب دهند که به کمک فناوری زنجیره بلوک چه مشکلی حل خواهد شد که سیستم های فعلی عاجز از حل آنند. با این حال شرکت هایی هستند که بدون توجه به موارد کاربرد این فناوری و بدون وجود دلایل متقن، در پی بکارگیری این فناوری هستند و به نظر میرسد بسیاری از این پروژه ها با شکست روبه رو خواهد شد.با ظهور فناوری بلاکچین و قابلیت های آن میتوان نسبت به کاربردهای بلاکچین در زندگی روزمره و ملموس شدن آن امیدوار بود.در این فصلبه برخی ازکاربردهای فناوری بلاکچین در سازمان ها اشاره می شود.
بيان مسأله:
امروزه بنگاه ها و کسب وکارها در حال روی آوردن به فناوری های پیشرفته و مدرن در سازمان های خود هستند تا با استفاده از آنها فرایندهای خود را بهبود بخشیده و از مزیت رقابتی برخوردار شوند. به کارگیری فناوری جدید تصمیمی اساسی برای سازمان ها است و اثرات مهم و قابل توجهی بر فرآیندهای سازمان خواهد داشت و به همین دلیل باید به طور جدی موردتوجه قرار گیرد. در تصمیم گیری برای پیاده سازی فناوری و بهره گیری از مزایای آن، باید به تجزیه تحلیل خطرات احتمالی و مدیریت ریسک های موجود پرداخته شود تا خطر شکست پروژه کاهش یافته و اثربخشی سیستم ارتقاء یابد (ووجاوایک و همکاران، 2020). این موضوع زمانی که فناوری بخشی از زیرساختهای اصلی سازمان باشد، اهمیت بیشتری پیدا می کند. فناوری بلاکچین از جمله فناوری هایی است که در آینده نزدیک می تواند ستون فقرات بسیاری از سیستم عامل های اصلی سازمان ها باشد (دیلویت، 2017).
فناوری بلاکچین یک پروتکل جدید انقلابی است که می رود سازمان ها و بخش های مختلف صنعت را متحول کند (جانسن و همکاران، 2020). بلاکچین یا زنجیره بلوکی یک فناوری پایگاه داده توزیع شده بین اعضا می باشد که به هیچ نهاد متمرکزی جهت تأیید تراکنش های انجام شده وابسته نیست (سانکا و همکاران، 2021؛ هیوگس و همکاران، 2019). این فناوری از یک شبکه نظیر به نظیر از سرورهای رایانه ای استفاده می کند که توسط اعضای غیرمتمرکز شبکه نگهداری می شوند. هر یک از اعضا (نودها) یک کپی از کل بلاکچین را نگهداری می کنند و می توانند به طور مستقیم با سایر اعضای شبکه تعامل داشته باشند و معاملات قبلی را رصد، پیگیری و حسابرسی کنند (درلویچ و همکاران، 2020).
بلاكچين ساختاری برای نگهداري داده هاي انبـوه توزيـع شـده بر مبنای شـبكه اسـت )ساتيو و همكاران[1]، 2016). استفاده از اين فناوري سرعت دسترسي و ضریب اعتماد به اينترنت را می تواند افزايش دهـد. پیش بینی می شود چند سال آينده همه شركت ها و سازمان ها ناگزیر به اسـتفاده از این فناوری خواهنـد بود (لين و همكاران[2]، 2018). در چند سال گذشته حـوزه هـاي از علـوم و رشته های علمی مختلف بـراي اسـتفاده از ايـن فناوري تلاش نموده اند. رمزارزها، زنجيره تامين، بخش بهداشت و درمان، بانکداری، مراكز ذخيره سازي دادههاي علمـي، و مدیریت و هوشمندسازی شهرها برخي از حوزه هاي كاربرد اين فناوري نوظهور هستند (شارما و همكـاران[3]، 2017).
باید توجه داشت که زنجیره بلوکی نیز همانند هر فناوری دیگری با چالش هایی در به کارگیری و استفاده همراه است که مشخص نبودن آنها مانع گسترش استفاده از آن توسط سازمان ها و بخش های مختلف می گردد. ضمن اینکه با رشد سریع کارکردهای این فناوری، دستیابی به درک روشنی از ماهیت و کاربردهای این فناوری، فراهم کردن زیرساخت های لازم برای استفاده از این فناوری و پیامدهای به کارگیری و توسعه آن در کشور برای سیاست گذاران و تصمیم گیران راهبردی نیازی مهم و ضروری است. در این میان صنعت خودروسازی یکی از صنایع مهم و تاثیرگذار در سطح جهان و همچنین اقتصاد ایران است. واین صنعت علاوه بر اهمیت اقتصادی ای که دارد، از نظر فناوری پذیری نیز جایگاه ویژه ای دارد به طوری که روزانه فناوری ها و ایده های جدیدی در این صنعت توسط متخصصان و مبتکران ارائه و بکارگیری می شود. با ظهور فناوری بلاکچین، استفاده از این فناوری در صنعت خودروسازی به یکی از تلاش های شرکت های خودروسازی تبدیل شده است. ولی آنچه بیش از هر چیز دیگر در اینجا اهمیت دارد، شناسایی موانع و چالش هایی است که در مسیر بکارگیری از این فناوری در صنعت خودروسازی وجود دارد. بر این اساس این پژوهش برآن است به ارزیابی موانع و چالش های بکارگیری فناوری بلاکچین در صنعت خودروسازی ایران بپردازد.
اهمیت و ضرورت انجام پژوهش:
دنیای امروز، دنیای داده ها، اطلاعات و ارتباطات است. فناوری نوظهور بلاکچین می توان گفت نوعی سیستم برای ثبت اطلاعات و گزارشات است که امکان ارتباط همه اعضای یک زنجیره را مهیا میکند. تفاوت بلاکچین با سیستمهای دیگر این است که اطلاعات ذخیره شده روی این سیستم، میان همه اعضای شبکه به اشتراک گذاشته میشود و با استفاده از رمزنگاری، امکان حذف و دستکاری اطلاعات ثبت شده تقریبا غیرممکن می باشد. بلاكچين يـك فنـاوري مـتن بـاز است و در واقع كسي صاحب آن نيست (سانترو و همكاران[4]، ٢٠١٨). ايـن فنـاوري نیاز به یک حكمـران مركزي براي تأييد تراكنش هاي انجام شده نـدارد و بـهصـورت خـودتنظيم عمـل و مستقل مـيكنـد )بسك و استايلر[5]، ٢٠١٨؛ اواداه و همكاران[6]، 2017). در اين فنـاوري امكـان بازنويسـي و تغيير وجود ندارد و پيوسته يك سري سوابق تاريخي دائمي ايجاد ميگـردد. در این فناوری هر تراکنش با استفاده از رمزنگاری کلید عمومی- خصوصی تایید می شود و پس از تأیید تراکنش و ذخیره در شبکه بلاکچین نمی توان به راحتی آن را حذف یا اصلاح نمود. چراکه سوابق تراکنش ها به یکدیگر متصل هستند و هرگونه دستکاری در سوابق تراکنش در شبکه اطلاع رسانی می شود؛ بدین ترتیب امنیت داده ها در شبکه بلاکچین حفظ می گردد (هلو و هائو، 2019). چارچوب نظیر به نظیر بلاکچین پتانسیل را برای دگرگونی فرآیندهای تجاری فعلی با تفکیک نهادهای مرکزی، بهبود کارایی و ایجاد یک مسیر حسابرسی غیرقابل تغییر برای تراکنشها فراهم می کند؛ بنابراین فرصتی برای کاهش هزینه ها، کاهش زمان تعامل یا پرداخت و بهبود شفافیت برای همه طرف های شرکت کننده در زنجیره بلاکچین فراهم می شود (دیلویت، 2019). تفاوت اساسی بلاکچین با سایر انواع پایگاههای داده که موجب شده است محبوبیت آن روز به روز بیشتر شود، این است که هر دادهای که وارد این دیتابیس میشود را دیگر نمیتوان حذف یا دستکاری کرد. با تکیه بر بلاکچین و ویژگیهای منحصربه فرد آن میتوان تحول شگرفی در بسیاری از زمینههای صنعتی از جمله صنعت خودروسازی ایجاد کرد.
بسیاری از صنایع خودروسازی در جهان در حال کار بر روی فناوری بلاکچین هستند، به طور مثال گروه رنو از سال ۲۰۱۵ در حال کار بر روی فناوری بلاکچین است، این فناوری برای اولین بار در امور مالی ظاهر شد و شاخصترین نکته درباره آن احترام به مالکیت داده هاست و این امکان را برای معاملات در لحظه تحت شبکه فراهم میکند تا به اندازه کافی امن باشند، زیرا هیچ خطری برای جعل این اطلاعات وجود ندارد. بلاکچین ابزاری است که میتواند نویدبخش بهره وری، سودآوری و واکنش پذیری برای صنعت خودرو باشد. معاملات شبکهای امن و تأیید شده بین شرکتهای همکار یا بین اعضای یک اکوسیستم (به عنوان مثال یک شرکت و مشتریان یا تامین کنندگان آن) و مبادلات در لحظه برای پاسخگویی به الزامات واکنش پذیری چیزهایی است که فناوری بلاکچین ارائه میدهد. به لطف این فناوری، دادههای موجود در این سیستم قابل تغییر یا جعل نیستند و به روشی مطمئن و غیرمتمرکز ذخیره میشوند.
هوشمند سازی در صنعت خودروسازی بسیار سریع تر از آنچه تصور میشده است، در حال توسعه است. پیشرفتهای اخیر حاکی از آن است که در آینده ای نزدیک امکان هدایت خودکار در اتومبیل ممکن خواهد بود. تقاطع های مدرن، چراغ راهنمایی و چراغ خطر به رانندگان کمک میکند تا با خیال راحت از تقاطعها عبور کنند. بر اساس نظرسنجی 2018 از بیش از 1000 مدیر فعال در حوزه فناوری بلاکچین از سراسر دنیا، روند رو به رشد این فناوری در اقصی نقاط جهان مشهود است. اگرچه این فناوری نو پا هنوز به نقطه اوج شکوفایی خود نرسیده است، ولی در حال شتاب گرفتن است و در حال نزدیک شدن به بلوغ خود می باشد (دیلویت، 2018). بنابراین دیر یا زود شرکت ها و سازمان های ایرانی از جمله شرکت ها و سازمان های فعال در بخش خودروسازی ایران با آن مواجه خواهد شد.
استفاده از فناوری زنجیره بلوکی همانند هر فناوری دیگری با چالش ها و موانع متعددی نیز همراه است. مشخص نبودن وضعیت قانونگذاری و نظارتی این سیستم مانع گسترش استفاده از آن توسط سازمان ها و موسسات شده است. با توجه به نوین بودن این فناوری، زمان و تحقیقات زیادی برای به کارگیری آن نیاز است و استفاده نامناسب از آن می تواند ثبات و حاکمیت کشورها و سازمان ها را با مشکل مواجه سازد (نگوین، 2016). برابر گزارش های منتشر شده توسط موسسه گارتنر، با نزدیک شدن به مراحل تکامل و بلوغ این فناوری؛ تاثیر آن در صنایع مختلف آغاز شده و بر همین اساس، بیشتر کشورهای دنیا به خصوص دولت های آمریکا، چین، روسیه و پارلمان اتحادیه اروپا در حال تعیین موضع حقوقی خود نسبت به این فناوری هستند. ضمن اینکه میزان سرمایه گذاری در این حوزه در میان سازمان ها و شرکت ها در حال افزایش است (گارتنر، 2018).
با توجه به توضیحاتی که داده شد می توان گفت دیر یا زود صنعت خودروسازی ایران نیز به استفاده از فناوری بلاکچین روی خواهد آورد. این ضرورتی انکار ناپذیر است. بنابراین پیش از هر چیز، شناسایی و بررسی موانع و چالش های استفاده از این فناوری در صنعت خودروسازی اهمیت می یابد، زیرا پیش از استفاده از هر فناوری ای، زمینه سازی و فراهم کردن زیرساخت های نرم و سخت آن از ضرورت ها است. بر این اساس در این پژوهش برآنیم به ارزیابی موانع و چالش های استفاده از فناوری بلاکچین در شرکت ایران خودرو با استفاده از تکنیک دیمتل فازی بپردازیم.
[1] Saito & Yamada
[2] Lin et al
[3] Sharma, Moon, & Park
[4] Santoro et al
[5] Bocek & Stiller
[6] Ouaddah, Elkalam, & Ouahman
دیدگاه خود را ثبت کنید