فهرست مطالب
مقدمه
تاریخچه کاخ در ایران
کاخ در ایران از پیش از اسلام
کاخ های ایران پس از اسلام
انواع معماری کاخ در ایران
ویژگی های متنوع معماری کاخ در ایران در ادوار مختلف
نتیجه گیری
بخشی از متن
مقدمه
کاخ در ایران شاخصه تمدن و قدرت یک حکومت و عنصری اثرگذار بر ساختار شهر و جنبه های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ادوار تاریخی است. کاخ، کوشک، ارگ یا قصر، در زبان های مختلف به عمارت هـای بلند یا بزرگ اطلاق می شود که محل اقامت خانواده سلطنتی، مقامات عالی رتبـه و اشراف بـوده و فضایی شبیه کوشک با تزیینات باشکوه دارد و در میان بسـتان بنا شـده اسـت.
معماری کاخ ها از نظر کالبدی، انتظام بخـش شـهر و جلوه ای از پیشرفت های معماری به شمار می روند. در ایران کاخ در کامل ترین شکل خود مجموعه ای از بخش های اقامتی و حیاط های اندرونی و ابنیه خدماتی بوده و در ساده ترین حالت نیـز بنایی منفرد (کوشک) در ترکیـب بـا مـنظـر اسـت.
کاخ در ایران بنابر وسعت و اهمیت خود طیف گسترده ای از و کاربری ها را داشته اند. تا پیش از اسلام کاخ های ایران کارکرد ترکیبی حکومتی سکونتی مذهبی داشته و همزمان به عنوان معبـد و نیایشگاه مذهبی، قلعه دفاعی و مکانی برای سکونت حکمرانان، مراسم بارعام و تشریفات استفاده می شـد.
پس از اسلام نیـز کاخ در ایران کارکرد حکومتی سکونتی ادامه یافتـه امـا بااحـداث ابنیه عمومی و عام المنفعه دچار نوعی رفـرم اجتماعی، به ویژه در عصر صفوی، به صورت تفکیک بخش های حکومت از سکونت شده و در برخی موارد کاخ باغ ها به روی عموم گشوده می شدند.
کارکردهای تفرجی در معماری کاخ با هدف ایجاد محیطی فرح بخش همانند کاخ شکارها و کارکردهای نظارتی امنیتی به منظور تسلط و نظارت بر مناطق حکمرانی از دیگر کاربری های کاخ بـوده اسـت. بناهای تاریخی که در ایران بجا مانده اند، بیشتر مسجد و آرامگاه هستند؛ یعنی بناهایی که نزد مردم از احترام و تقدس برخوردار بوده و همین امر سبب شده است که در نگهداری و حفاظت آنها تلاش گردد.
از بناهای غیرمذهبی هم، آنهایی بیشتر بجا مانده اند که جنبه عام المنفه داشته اند؛ مانند کاروانسراها یا آب انبار و برخی از گرمابه ها. سنت وقف در سرزمینهای اسلامی عاملی مهم برای حفاظت، و نگهداری از بناهای مذهبی و عام المنفعه در دوره اسلامی به شمار می آمد.
در این میان کاخ ها که بناهای باشکوه دورانهای خود بودند ، بدین سبب که نه جنبه مذهبی داشته و نه عام المنفعه که سنت وقف به یاری آنها بیاید، به ناچار با گذشت روزگار به مرگ طبیعی نابود می گردیدند و کمتر نشانی از آنها بجا می ماند. به خصوص در سرزمینی مانند ایران که مصالح عمده ساخت و ساز خشت خام بوده است، ماده ای که بیشترین فرسایش را دربرابر هوازدگی دارد. شاید این مهم ترین دلیل چنین موضوعی باشد که چرا اکنون کمتر کاخی را می توان در میراث ساختمانی بجامانده در ایران یافت.
البته مرگ طبیعی تنها عامل نابودی کاخ های ایران نیست. بنابر نظر هیلن براند در سرزمین های اسلامی گویا بیشتر گرایش بر این بوده که هر حاکمی کاخ خودش را در آغاز زمامداری اش و در مکانی که خود می پسندید، بسازد حتی برخی حاکمان مشتاقانه کاخ حاکم پیش از خود را ویران می کردند تا هم خود را مهم جلوه دهند و هم اینکه، از مصالح آن برای کاخ خود بهره برند.
تاریخچه کاخ در ایران
احداث کاخ های ایران به گذشته های بسیار دور باز می گردد. مفهوم امروزی کاخ در ایران با مفهوم این کلمه در گذشته متفاوت است. در گذشته بناهایی منفرد با نوعی معماری برتر از دیگر بناها احداث می گردید که کاربردهای متعددی داشت؛ مثلاً ممکن بود زمانی به عنوان معبد و نیایشگاه و گاه به جای قلعه دفاعی و سرانجام برای سکونت حکمرانان استفاده شود مانند چغازنبیل.
بتدريج ماهیت این بناها تغییر یافت و کاخ در ایران یا و قصرها در ایران مقر حکومت سلسله های مختلف شد؛ برای مثال در زمان هخامنشی تخت جمشید در زمان اشکانی کاخ آشور، در زمان ساسانی تیسفون و کسری و سروستان را می توان نام برد. در دوره اسلامی اینگونه بناها بتدریج برای سکونت و امور حکومتی استفاده گردید.
و ...
دیدگاه خود را ثبت کنید