پايان نامه بررسي اثر پروبيوتيك بر عملكرد و فراسنجه هاي ايمني جوجه هاي گوشتي

توضیحات محصول

پايان نامه بررسي اثر پروبيوتيك بر عملكرد و فراسنجه هاي ايمني جوجه هاي گوشتي

تعداد صفحات: 81

توضیحات:

چکیده:

‏این پژوهش برای بررسی اثر پروبیوتیک بر عملکرد و فراسنجه های ایمنی جوجه‌های گوشتی انجام شد. این پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تیمار و چهار تکرار انجام شد. برای انجام آزمایش از ٢٢۴ ‏قطعه جوجه گوشتی سویه راس ٣٠٨ ‏استفاده شد. جوجه‌ها برای مدت ۴٩ ‏روز روی بستر پرورش داده شدند. جیره‌های غذایی بر اساس پیشنهادها و جداول NRC آغازین، رشد و پایانی تهیه شدند. در پایان دوره پرورش از هر واحد آزمایش یک قطعه جوجه گوشتی که کمترین اختلاف وزنی را با میانگین وزن آن قفس داشت، جهت تعیین خصوصیات لاشه کشتار شدند. برای خون گیری سه قطعه جوجه گوشتی از هر قفس انتخاب شدند و خون گیری در دو مرحله ٢٨ ‏و ٣۵ ‏روزگی انجام شد. نتایج نشان داد که استفاده از پروبیوتیک سبب بهبود عملکرد شد، به طوری که جوجه‌های گوشتی تغذیه شده با پروبیوتیک در دوره های آغازین، رشد و پایانی در مقایسه با گروه شاهد، ضریب تبدیل غذایی کمتری داشتند. استفاده از پروبیوتیک سبب افزایش معنی دار بازده لاشه، وزن کل دستگاه گوارش، وزن پانکراس و طول روده های کور شد. مقدار چربی حفره شکمی‌در جوجه‌های تغذیه شده با پروبیوتیک (84/0 درصد) نسبت به گروه شاهد (8/1 درصد) کاهش معنی داری را نشان داد. به علاوه پروبیوتیک سبب کاهش PH روده و افزایش معنی دار تیتر گ امبورو و نیوکاسل شد. با توجه به نتایج این آزمایش می‌توان گفت که استفاده از پروبیوتیک سبب بهبود کیفیت لاشه، کاهش میزان چربی حفره شکمی و افزایش شاخص های ایمنی جوجه‌های گوشتی می‌شود.

واژه‌هاي کلیدي: پروبیوتیک، سیستم ایمنی، عملکرد، جوجه‌هاي گوشتی

فهرست

فصل اول: كليات تحقیق   1

مقدمه  2

بیان مسئله  4

سوال کلی   5

اهمیت و ضرورت تحقیق   5

فرضیه های تحقیق: 7

تعاریف: 7

الف) تعاریف نظری: 7

ب) تعاریف عملیاتی: 8

فصل دوم: ادبیات تحقیق یا پیشینه  9

مقدمه  10

● تاریخ پروبیوتیک    10

● شناسنامه پروبیوتیک    11

الف) مروری بر توسعه پروبيوتيك‌ها 11

1- تركيب ميكروفلور روده 11

· سن حيوان                                                  12

· تركيب جيره غذايي     12

· محيط      12

· استرس       12

2- نقش ميكروفلور روده در حيوانات   12

3- تركيب پروبيوتيك‌هاي در دست تهيه  13

4- انتخاب ارگانيسم‌ها براي استفاده به عنوان پروبيوتيك    14

5- پروبيوتيك به عنوان يك افزودني غذائي براي حيوانات مزرعه  16

ب) مبانی نظری پژوهش    18

1) تولید مواد پیشگیری کننده 18

2) مسدودکردن کردن محل های اتصال در میکروب های بیماری‌زا 18

3) رقابت برای تغذیه  18

4) تحریک سیستم ایمنی   18

5) ترکیب و اجزای فرآورده های پروبیوتیکی   19

6) خصوصیات یک پروبیوتیک ایده آل  19

7) فواید استفاده از مکملهای پروبیوتیکی در دامهای اهلی   20

8) مکانیسم عمل پروبیوتیکها 20

9) زمان و موارد مصرف مکمل های پروبیوتیکی در طیور 21

10) تأثیر بر طیور گوشتی   21

11) پروبیوتیکها به عنوان جایگزینی برای آنتی‌بیوتیکها 21

ج) نظریات و شواهد ارائه شده: 22

د) بررسي تخصصي تأثير پروبيوتيك بر ايمني جوجه‌هاي گوشتي   27

1- استفاده از پروبیوتیک‌‌ها در جیره جوجه‌های گوشتی   27

الف) اثرات عملکردی   27

ب) تغییر در تعادل جمعیت میکروبی دستگاه گوارش    28

ج) تغییر و تقویت سیستم ایمنی   29

چ) تغییر در خصوصیات ظاهری پرز‌‌های روده  30

خ) تغییر در جذب مواد مغذی   30

2- مقايسه پروبيوتيک و واکسن کوکسيديوزبر آلودگي تجربي کوکسيديايي و تأثير آن در جوجه‌هاي گوشتي   32

3- مقايسه‌ اثر پروبيوتيك با پريبيوتيك، آنتي‌بيوتيك محرك رشد و... بر عملكرد و ايمني جوجه‌هاي گوشتي   38

4- اثر سطوح مختلف پروبيوتيک (بايومين ايمبو) بر عملکرد و خصوصيات جوجه‌هاي گوشتي   42

5- اثر پروبيوتيك بر مرفولوژي، جمعيت ميكروبي دستگاه گوارش و خصوصيات ايمني جوجه‌هاي گوشتي   43

6- پروبیوتیک و تأثیر عوامل آن، روی نیروی پارگی روده‌ی جوجه‌های گوشتی با نگرشتي بر آنتي‌بيوتيك‌ها 45

تحقیقات پیشین   48

الف) تحقیقات خارجی   48

ب) تحقيقات داخلي: 49

فصل سوم: روش اجرای تحقیق   52

روش پژوهش: 53

جامعه آماری: 53

نمونه آماری: 53

روش نمونه گیری: 53

ابزار گرد آوری اطلاعات: 53

پایایی ابزار گردآوری اطلاعات: 54

روش تجزیه و تحلیل داده ها: 54

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها  55

مقدمه: 56

الف) در این فصل داده های جمع آوری شده ابتدا توصیف و سپس تجزیه و تحلیل می گردد. 56

ب) تجزیه و تحلیل داده ها 57

فرضيه اول   57

فرضيه دوم  58

فرضيه 3  59

فرضيه 4  60

فصل پنجم: نتیجه گیری   61

نتيجه‌گيري مربوط به پژوهش در فصل 3 و 4   66

محدودیت های پژوهش    68

پیشنهادها 70

منابع و مآخذ : 72

 

 

 

 

فصل اول: كليات تحقیق

مقدمه

پرورش طیور گوشتی در چند ساله اخیر با توجه به نقش و اهمیت خاصی که در تامین پروتئین حیوانی مورد نیاز انسان دارد رشد چشم گیری داشته است، به صورتی که از پرورش سنتی به صنعتی عظیم تبدیل شده است.

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به دلیل بوجود آوردن سویه های مقاوم و امکان انتقال این مقاومت به سایر گونه ها به ویژه در سویه های مشترک بین انسان و دام، ماندگاری بقایای دارویی در فرآورده های دامی‌مورد استفاده انسان هاو به هم زدن فلور میکروبی طبیعی دستگاه گوارش، مشکلات جدی در بهداشت عمومی و دامی ایجاد کرده وموجبات نگرانی مصرف کنندگان را فراهم ساخته است. هم اکنون در بعضی از کشورها استفاده از آنتی‌بیوتیک درخوراک دام و طیور به شدت محدود شده است.

پروبیوتیک‌ها ترکیبات میکروبی زنده‌ای هستند که مستقیما به جیره دام و طیور اضافه می‌شوند و اثر بسیار مطلوبی بر عملکرد و سلامت آنها دارند (سلمینن و همکاران، 1996). استفاده از این ترکیبات در خوراک طیور، به صورت بسیار گسترده مورد ارزیابی قرار گرفته است.

پروبیوتیک‌ها از بالانس مناسب جمعیت میکروب های مفید در روده پرنده پشتیبانی می‌كنند که برای کارایی موثر تبدیل خوراک، رشد، بهره وری و تحریک مکانیسم های ایمنی پرندگان برای مبارزه با پاتوژن مهم است مکانیسم عمل پروبیوتیک‌ها در پرورش طیور شامل ایجاد و حفظ سلامتی فلورای گوارش، بهبود هضم و بهره وری از مواد مغذی، حذف رقابتی باکتری‌های مضر/ عفونت زا، کاهش PH و انتشار مواد ضد باکتری گوناگون، خنثی سازی سموم و رقابت برای مواد مغذی با پاتوژنها، کاهش در تولید آمونیاک و تحریک سیستم ایمنی بدن است. ثابت شده است که پروبیوتیک موثر به سرعت بخشیدن توسعه فلور طبیعی در جوجه و جوجه بوقلمون کمک می‌كند. حتی کاربرد اسپری پروبیوتیک میتوان عملکرد موثر در مقابل عفونت سالمونلایی جوجه بدست آورد. به عنوان افزودنی خوراک، پروبیوتیک‌ها تاثیر خوبی بر روی عملکرد طیور نشان می‌دهد و تولید تخم مرغ، وزن و اندازه اش را بهبود می‌بخشد در مرغان تخم گذار و بوقلمون، اشتها، سیستم ایمنی و مصرف و تبدیل خوراک بهبود می‌بخشد. اینها غلظت سرمی، تخم مرغ و سطح کلسترول زرده در مرغ و ضعف پا در جوجه‌های گوشتی کاهش می‌دهد.

این میکروارگانیسم ها نه تنها ایجاد بیماری نمی‌كنند، بلکه از تکثیر و رشد باکتری‌های بیماری‌زا نیز در دستگاه گوارش حیوانات جلوگیری کرده و موجب افزایش میکروفلور مفید در سیستم گوارش طیور می‌شوند. استفاده از پروبیوتیک‌ها به صورت تجاری در کشور در حال گسترش می‌باشد.

پروبیوتیک‌ها ممکن است دارای یک یا تعداد بیشتری سویه میکروارگانیسمی‌باشند و می‌توانند به شکل پودر، قرص، گرانول و یا خمیر به کار روند. آنها همچنین می‌توانند به صورت مستقیم از طریق دهان و همراه آب یا غذا مصرف شوند. آزمایش هایی به صورت تجویز به جوجه‌های تازه از تخم خارج شده از طریق اسپری کردن در محیط اطراف آنها نیز به عمل آمده است.

مشخص شده است که در نتیجه دادن مقادیر بیش از حد پروبیوتیک، اثرات مثبت آنها کاهش می یابد، زیرا امکان دارد باعث رقابت بین میزبان و باکتری بر سر مواد غذایی شود. همچنین باکتریوسین تولیدی توسط باکتری ممکن است در غلظت های بالا سبب کشته شدن خود باکتری شود.

هر میکروبی که زودتر وارد دستگاه گوارش شود، امکان بیشتری برای استقرار در دستگاه گوارش دارد. به همین دلیل توصیه می‌شود که پروبیوتیک‌ها از همان ابتدای زندگی استفاده شوند و مانع استقرار باکتری‌های مضر در دستگاه گوارش گردند (اوسط حسینی، 1374 و واتکینز و همکاران، 1983)

لاکتوباسیل ها عموماً در کاهش تعداد کلونی سالمونلا در طیور موثر نبوده اند ولی ترکیباتی که تولید می‌كنند در شرایط in vitroعلیه طیف وسیعی از گونه های باکتریایی فعال هستند. آلودگی سالمونلا در تولیدات طیور در ابتدا از روده های پرندگان به خصوص سکوم ها که فعالیت میکروبی در آنها بالاست منشا می گیرد. برای پاک سازی تولیدات طیور ازآلودگی سالمونلا امروزه حذف رقابتی بسیار مورد توجه است. بیشترین میکروارگانیسمی‌كه به عنوان پروبیوتیک استفاده می‌شود باکتری‌های اسید لاکتیک هستند که قابلیت اتصال به اپیتلیوم روده را دارا می‌باشند (لی و همکاران، 2006)

بیان مسئله

پروبیوتیک‌ها ترکیبات میکروبی زنده ای هستند که مستقیما به جیره دام و طیور اضافه می‌شوند و اثر بسیار مطلوبی بر عملکرد و سلامت آنها دارند. این میکروارگانیسم ها نه تنها ایجاد بیماری نمی‌كنند، بلکه از تکثیر و رشد باکتری‌های بیماری‌زا نیز در دستگاه گوارش حیوانات جلوگیری کرده و موجب افزایش میکروفلور مفید در سیستم گوارش طیور می‌شوند. پروبیوتیک‌ها می‌توانند سیستم ایمنی پرنده را تحت تاثیر قرار دهند زیرا می‌توانند باعث افزایش تعداد سلول های دیواره روده شوند. استفاده از پروبیوتیک موجب افزایش معنی دار تعداد پرز در روده شد. همچنین موجب کاهش نسبی فراوانی پرزهای زبانی شکل و افزایش فراوانی نسبی پرزهای برگی شکل در مقایسه با شاهد گردید. در اثر مصرف پروبیوتیک کاهش معنی داری در کلسترول سرم جوجه‌های گوشتی مشاهده نشده است. اما در تیمارها روند کاهش کلسترول محسوس بود مصرف لاکتوباسیل در همة سطوح مورد استفاده موجب کاهش معنی دار کلسترول سرم در ٣٠ روزگی شد.

به عنوان مثال می‌توانیم وقتی جوجه‌ها هنوز در کارخانه جوجه کسی هستند از طریق اسپری مواد پروبیوتیک را به آنها برسانیم و یا در روز اول دوره از طریق حل در آب آشامیدنی به آنها برسانیم. پروبیوتیک‌ها حالتی را در روده پرنده ایجاد می‌كنند که منجر به ایجاد و تأثیر باکتری‌های مفید و درست در روده پرنده می گردد.

همچنان كه گفته شد پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌هاي زنده‌اي هستند که به عنوان جایگزین آنتی‌بیوتیک‌ها مطرح می‌باشند. این ترکیبات از طریق مکانیسم حذف رقابتی و تعادل جمعیت میکروبی دستگاه گوارش سبب بهبود عملکرد و وضعیت سلامتی پرنده می‌شوند. امروزه پروبیوتیک‌های تجاری متعددی هستند که در صنعت پرورش طیور استفاده می‌شوند. باکتری‌های تجزیه کننده فسفات، دسته ای از باکتری‌ها هستند که به دلیل ترشح آنزیم فسفاتاز و یک زیر گروه از این خانواده آنزیمی‌به نام فیتاز، قابلیت آزادسازی فسفر نامحلول را از منابع آلی و معدنی دارند. این باکتری‌ها قادرند روی محیط‌های کشت حاوی فسفات تری کلسیم، فیتات سدیم یا سایر مواد نامحلول فسفر معدنی با منشاء طبیعی رشد کنند. امروزه با توجه به ممنوع شدن استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد برای تغذیه جوجه‌های گوشتی، توجه به استفاده از پروبیوتیک‌ها در حال افزایش می‌باشد.

‏افزودن باکتری‌های مفید همراه با الیگوساکاریدهای غیر قابل هضم، PH ‏دستگاه گوارش را کاهش داده و محیط را برای فعالیت باکتری‌های نامطلوب مانند سالمونلا و کلی باسیل ها که PH ‏مطلوب برای فعالیت آنها حدود ٧ ‏است، نامناسب می‌كنند و در نتیجه موجب کاهش وقوع اسهال شده و ضریب تبدیل غذایی و سرعت رشد در جوجه‌های گوشتی بهبود مي‌يابد.

در اين پژوهش سعي بر اين شده كه تأثير پروبيوتيك بر جوجه‌هاي گوشتي در چند نمونه و چند فرضيه بررسي شود.

سوال کلی

آيا پروبيوتيك عملكرد مثبتي در ايمني جوجه‌هاي گوشتي ايجاد مي‌كند؟

سوالات جزئی

1. آيا پروبيوتيك بر مصرف خوراك در دوره‌ آغازين تأثير دارد؟


2. آيا پروبيوتيك بر مصرف خوراك در دوره‌ رشد تأثير دارد؟


3. آيا پروبيوتيك بر مصرف خوراك در دوره‌ پاياني تأثير دارد؟

اهمیت و ضرورت تحقیق

تحت شرایط زندگی عادل و غیر صنعتی، حیوانات به طور طبیعی بدن خود را ازحیوانات بالغ و همچنین از محیط زیست جذب می‌كنند. اما در شرایط مرغداری و دامداری های صنعتی این کار متفاوت خواهد بود و اينجاست كه نقش پروبيوتيك‌ها كمي حياطي و مقداري با اهميت جلوه مي‌كند. ضرورت انجام اين تحقيق، در حالي است كه طبیعی است که جذب و تشکیل بار میکروبی مورد نیاز برای این جوجه‌ها به آسانی تحقق نخواهد يافت. طی دوره جذب فلور طبیعی این جوجه از ست اندازی و لانه گزینی باکتری‌های بیماری‌زا نیز در امان نخواهند بود. جذب و تشکیل بار میکروبی طبیعی و متوازن از ضروریات این جوجه‌هاست و باید هر چه سریعتر به آن دست یابند که برای اینکار از پروبیوتیک‌ها استفاده می‌كنیم.

اگر چه آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است عوامل بیماری‌زا را نابود کنند اما اغلب نمی‌توانند التهابات را از بین ببرند. در بسیاری موارد که عوامل بیماری‌زا به بدن حمله می‌كنند ممکن است سیستم ایمنی بدن به گونه‌ای تحریک شود که واکنش شدید و حادی از خود بروز دهد گاهی این واکنش بیشتر از خود عامل بیماری باعث نابودی باکتری‌های مورد نیاز می‌شود. پروبیوتیک‌ها باعث مرحله بندی پاسخ ایمنی بدن می‌شوند. ما در شرایط عملی موارد زیادی را مشاهده کردیم که مخاط روده دچار التهابات شدیدی گردیده بود و علت آن به دلیل بالا بودن سرعت محتویات روده می‌باشد. به دنبال این حالت مدفوع دارای آب بیش از حد معده و گاز فراوان شده و همچنین قطعات و تکه های فراوان از غذای هضم نشده به همراه مخاط روده‌ای را می‌توان در آن مشاهده نمود. جهت تأئید قطعی التهاب روده باید از روده دام مرده نمونه‌برداری کنیم. بنابراین جهت درمان و مبارزه با عوارض جانبی بیماری‌هایی که به درمان آنتی‌بیوتیکی پاسخ نمی‌دهند می‌توان از پروبیوتیک‌ها سود جست. در این روش جهت استفاده از دزهای درمانی آنتی‌بیوتیک باید از وجود التهابات روده‌ای نیز بر حذر باشیم. حتی پروبیوتیک‌های غیر فعال نیز اثر مثبتی در کاهش التهابات دارند به دلیل اینکه ساختار سلولی و بخصوص ملکول های DNA آنها و گیرنده‌های آنها دست نخورده و بی‌عیب باقی می‌ماند. البته محصولات پروبیوتیکی طی سال های اخیر به سرعت گسترش یافته اين خود نشاندهنده ضرورت اين پژوهش است كه به فناوري دست يابيم تا باعث بهبود عملکرد جوجه‌های گوشتی و تولید محصولات عاری از هرگونه بقایا شود و ايمني جوجه‌هاي گوشتي را تضمين كند.

اهداف:

هدف از این پژوهش بررسی اثر پروبیوتیک بر عملکرد و فراسنجه های ایمنی جوجه‌های گوشتی می‌باشد.

فرضیه های تحقیق:

فرضیه های پژوهش عبارتنداز:

1. پروبيوتيك، تفاوت معني‌داري در دوره‌هاي آغازين، رشد و پاياني ايجاد مي‌كند.


2. پروبيوتيك، تفاوت معني‌داري در افزايش وزن در دوره‌هاي مختلف دارد.


3. پروبيوتيك، اثر معني‌داري بر بازده لاشه و وزن كل دستگاه گوارش مي‌گذارد.


4. پروبيوتيك، اثر معني‌داري بر تيتر آنتي‌بادي گامبرو و تيتر نيوكاسل در چالش ايمني دارد.

تعاریف:

الف) تعاریف نظری:

واژه پروبيوتيك از دو كلمة يوناني «پرو» و «بيوتيک» به معني «براي حيات» منشاء گرفته است (افشار مازندران و همکاران، ١٣٨٠). به اعتقاد متچنيكف (1908)، ميكروارگانيسم هاي مفيد مي‌توانند با برقراري تعادل در محيط روده از رشد باكتري هاي بيماري‌زا جلوگيري كنند و در نتيجه سلامتي را افزايش داده و موجب طول عمر شوند.

پاركر (١٩٧٤)، به ارگانيسم‌ها يا موادي كه در برقراري تعادل روده نقش دارند واژة پروبيوتيك اطلاق نمود. رايج ترين تعريف پروبيوتيك توسط فولر ارائه شده است: ”پروبيوتيك‌ها عبارتند از مكمل ميكروبي زنده كه از طريق بهبود تعادل ميكروبي روده بر ميزبان اثرات مفيد اعمال مي‌كند“(فولر ١٩٨٩). در تعريف فولر بر اهميت زنده بودن ارگانيسم هاي پروبيوتيك تاكيد شده است. پروبیوتیک‌ها را می‌توان در دو دسته قرار داد. دسته اي در دستگاه گوارش تشکیل کلونی می‌دهند (مانند: لاکتوباسیل ها، انتروکوکها و استرپتوکوکها) و گروهی که آزادانه شناور هستند(تشکیل کلونی نمی‌دهند؛ مانند باسیلوس ها و ساکارومایسز سرویزیه)

ب) تعاریف عملیاتی:

میدیلی و تانسر و آواد و همکاران گزارش کردند که استفاده از پروبیوتیک‌ها در جیره جوجه‌های گوشتی، عملکرد و تولید را بهبود می‌بخشد. به علاوه گزارش شده است که پروبیوتیک‌ها از طریق بهبود پاسخ های ایمنی در حیوان میزبان باعث افزایش عملکرد می‌شوند. گزارشات متناقضی در ارتباط با اثرات پروبیوتیک‌ها بر فاکتورهای خونی و ایمنی وجود دارد. در این راستا دستار و همکاران گزارش نمودند که استفاده از پروبیوتیک تپاکس، اثری بر شاخص‌های ایمنی جوجه‌های گوشتی ندارد. در مورد فراسنجه های خونی، گیبسین و فولر و تانوک و مانرو گزارش کردند که استفاده از پروبیوتیک‌ها سبب کاهش کلسترول و تری گلیسرید پلاسمای جوجه‌ها می‌گردد. پروبیوتیک‌ها از طریق افزایش تعداد آنتی بادی ها و افزایش کارآیی ماکروفاژها سبب تحریک مقاومت طبیعی میزبان می‌شوند. کبیر و همکاران گزارش کردند که استفاده از پروبیوتیک پروتکسین سبب بهبود عملکرد تولیدی و افزایش توان ایمنی جوجه‌های گوشتی می‌شود. رحیمی و همکاران نیز گزارش کردند که استفاده از 1/0 ‏درصد پروبیوتیک در تغذیه جوجه‌های گوشتی سبب افزایش معنی دار تعداد گلبول های سفید می‌شود. کریمی‌ترشیزی ( 1384 )، توان ضد میکروبی 659 جدایه استخراج شده از دستگاه گوارش مرغ سالم را برضد سالمونلا و اشرشیاکلی بررسی کرد. از میان این جدایه ها 139 جدایه دارای توان مهار رشد پاتوژن ها بودند که از بین آنها 31 عدد به عنوان لاکتوباسیل و 108 عدد از خانواده انتروکوکوس تشخیص داده شدند و 520 جدایه باقی مانده فاقد توانایی مهار رشد پاتوژن بودند.

 

 

 

فصل دوم: ادبیات تحقیق یا پیشینه

مقدمه

‌چندين و چند سال است كه معلوم شده فقدان باكتري ها در روده به سلامت آسيب مي رساند ؛ مثلا حيوانات آزمايشگاهي كه در شرايط بدون باكتري و استريل رشد پيدا مي‌كنند، اكثراً سيستم ايمني تكامل نيافته و روده هاي آسيب پذير دارند. با توجه به گسترش مصرف انواع مواد افزودني در غذا و افزايش چشمگير توليد فرآورده هاي دام و طيور در جهان، براحتي مي‌توان حجم و ميزان دارو و مواد شيميايي كه از اين رهگذر به عنوان يك آلاينده محيط زيست را تهديد نموده و سلامت مصرف كنندگان اين قبيل فرآورده ها را به مخاطره مي افكند برآورد نمود. در عين حال، به لحاظ نقش ارزنده اين تركيبات در افزايش بهره وري در توليدات دام و طيور، در اكثر موارد استفاده مكرر از آنها اجتناب ناپذير گرديده است. لذا داشتن انواعي از افزودنيها كه ضمن حفظ ويژگيهاي مطلوب فاقد تبعات سوء بهداشتي و زيست محيطي باشند، سالهاست توجه همه پژوهشگران را در سطح جهان به خود معطوف داشته است. پروبيوتيكها را مي‌توان يكي از دستاوردهاي مثبت محققين دانست. اين مواد مكمل‌هاي غذايي ميكروبي هستند كه از طريق بهبود تعادل ميكروبي روده تاثيرات سودمندي در جهت افزايش توان دفاعي ميزبان در برابر عوامل بيماري‌زا ايفا مي‌كنند. همچنين محققين ديگري نشان دادند كه تغذيه مرغان با پروبيوتيك‌ها سبب بهبود توليد تخم مرغ (براساس مرغ روز)، مصرف روزانه غذا، وزن و اندازه تخم مرغها مي شود.

. Midilli, M. and S.D. Tuncer. 2001.

. Awad, W.A., K. Ghareeb, S. Abdel-Raheem and J. Bohm. 2009.

. Balachandar, J., P.S. Reddy and P.V.V.S.N. Reddy. 2003

. Gibsin, G.R. and R. Fuller. 2000.

.Tannok, G. and K. Munro. 2000.

. Jin, L.Z., Y. Abdullah and S. Jalaludin. 1998.

. Rahimi, S., A. Khaksefidi and T. Mosavi. 2003.