یکی از کتاب های مشهور سیروس شمیسا، شاهدبازی در ادبیات فارسی است که در سال ۱۳۸۱ در ایران به چاپ رسید، ولی از بازار جمع شد و فروش آن ممنوع شد. موضوع این کتاب معشوق مذکر در تاریخ ایران و بازتاب آن در ادبیات است. در این کتاب مستندات تاریخی موثقی گنجانده شده است.
دکتر شمیسا از اساتید برجسته زبان و ادبیات فارسی هستند و درحال حاضر در دانشگاه علامه طباطبایی تهران مشغول به تدریس. باری در ادامه بخش هایی از مقدمه کتاب شاهدبازی در ادبیات فارسی را به قلم استاد شمیسا می خوانیم.
«این کتاب چندسال پیش به خواهش دوستی که مطالب آن را برای ترجمه و استفاده در خارج از ایران می خواست نوشته شد.
عجیب است که با این گستردگی مطلب در ادبیات و تاریخ ما تاکنون نوشتۀ مستقلی در این باب فراهم نیامده است. شاید علت آن قبحی است که در این موضوع است. این کتاب هم ممکن است به مذاق عده یی خوشایند نباشد اما چه می توان کرد؟
این هم یکی از جریان های تاریخی-اجتماعی ما بوده است. باید توجه داشت که مسالۀ مورد بحث در نزد قدما قبحی کع امروز دارد نداشته است و شاید اصلا قبحی نداشته است… مثلا تا یک قرن پیش کسی مانند ایرج میرزا که از افراد متشخص جامعه بود در بیان شاهدبازی های خود ظاهرا هیچ احساس شرمندگی نداشت.»
«اساسا ادبیات غنایی فارسی به یک اعتبار ادبیات همجنس گرایی است. در این که معشوق شعر سبک خراسانی و مکتب وقوع در دوره تیموری، مرد است شکی نیست.
اما ممکن است خواننده غیرحرفه یی در مورد ادبیات سبک عراقی مثلا غزلیات امثال سعدی و حافظ دچار شک و تردید باشد. اما حدود نصف اشعار این بزرگان هم صراحت دارد که در باب معشوق مذکر است زیرا در آن ها آشکارا از واژه های پسر و امرد و خط عذار و سبزۀ ریش و این گونه مسائل سخن رفته است.
اما بخش اعظم آن نصف باقی مانده هم در مورد معشوق مذکر است منتها خاصیت زبان فارسی طوری است که مثلا به علت عدم وجود افعال و ضمایر مذکر و مونث ایجاد شبهه می کند.
باید دانست که مسائلی چون رقص و زلف و خال و خدّ و قد و دامن و تیر نگاه و ساقی گری و امثال این ها که امروزه به نظر می رسد در مورد زنان است در قدیم مربوط به مردان هم می شده است. بدین ترتیب فقط بخش کمی از اشعار قدماست که می توان در آن ها به ضرس قاطع معشوق را مونث قلمداد کرد.
| نویسنده | سیروس شمیسا |
| انتشارات | فردوس |
| نوبت چاپ | اول 1381 |
| زبان | فارسی |
| تعداد صفحه | 270 |
دیدگاه خود را ثبت کنید