کتاب جامعه شناسی خودمانی اثر حسن نراقی

مشکلات اجتماعی در همه‌ی جوامع بشری وجود دارند؛ مسائلی که میزان و موضوع‌شان بر پیشرفت‌های فرهنگی و گاهی صنعتیتاثر می‌گذارد. هر کشوری برای ارتقاء شرایط جامعه‌ی خود باید ریشه و علت معضلات را پیدا کند، راه‌کارهای بهبودِ وضعیت موجود را ارائه کرده و برای رسیدن به شرایط دلخواه تلاش کند. شرایط مطلوب اجتماعی دغدغه‌ای‌ست که مردم، دولت و حکومت را درگیر می‌کند.  حسن نراقي در  کتاب جامعه شناسی خودمانی با کلمات واضح و روشن خود، معضلات جامعه‌ی ایران را بیان می‌کند.

 کتاب جامعه‌شناسی خودمانی از چه حرف می‌زند؟

کتاب جامعه شناسيخودمانی همانطور که از نامش می‌توان برداشت کرد با کلماتی ساده و روان، معضلات فردیِ انسان که منجر به بروز مشکل در جامعه می‌شود را بررسی می‌کند.

نراقی در جامعه شناسيخودمانی، ریشه‌ی معضلات اجتماعی و پاسخ سوال چرا درمانده ايم؟ را در آگاه نبودن مردم از سابقه‌ی تاریخی ایران و جهان، ویژگی‌های فردی انسان‌ها و شرایط اجتماعی می‌داند. حسن نراقی در کتابش در رابطه با بیگانگی مردم با تاریخ می‌نویسد: « یکی از دردهای مملکت این است که حتی تحصیل کرده‌هایمان خیلی با تاریخ میانه‌ی خوبی ندارند. ملتی که تاریخ گذشته‌اش را نمی‌خواند و نمی‌داند، همه چیز را خودش باید تجربه کند. از این دردناک‌تر نمی‌شود که تجربه‌ای به قیمت گزاف به دست می‌آوریم ولی آن را نگاه نمی داریم؛ یک نسل، دو نسل می‌گذرد و همه چیز از یادمان می‌رود و آن وقت دوباره روز از نو، روزی از نو.» و در جای دیگری با تاکید بر این نظریه عنوان می‌کند: « اگر نخواهیم همه چیز را دوباره و چند باره تجربه کنیم باید تاریخ را جدی‌تر بگیریم. باور دارم بدون شناخت دیروز هرگز قادر نخواهیم بود امروز و فردای بهتری برای خود بسازیم»

نراقی معتقد است بخش بزرگی ازمسائل اجتماعی به دلیل حل نشدن دغدغه‌های ذهنی افراد با خودشان به‌وجود می‌آیند، گسترده می‌شوند و به جامعه نفوذ می‌کنند. مسائلی مثل روراست نبودن آدم‌ها با خود و جهان اطراف‌‌شان باعث می‌شود افراد یک اجتماع بسیاری از فعالیت‌های‌شان را با پنهان‌کاری و ظاهرسازی انجام دهند، حقیقت را نادیده بگیرند و کمبودهای هویتی را با شعارزدگی و قهرمان‌پروری جبران کنند.

نراقی بهبود وضعیت اجتماعی و درماندگی انسان‌ها را در حل شدن ریشه‌ایِ این موضوعات می‌داند و در مقدمه‌ی کتاب عنوان می‌کند: « نهراسیم از این که اقرار کنیم و بگوییم کشور ما در بسیاری از ابعاد جزء کشورهای عقب‌افتاده دنیاست و فقط در معدودی از ابعاد در سطح متوسط است.»

همان‌طور که گفته شد نراقی در کتاب عنوان می‌کند که بیشترین دلیل این عقب‌ماندگی، مشکلات شخصی، فرهنگی و هویتِ متناقضِ انسان‌هاست؛ هرچند مصائب تاریخی مثل حمله‌ی مغول‌ها، بی‌کفایتی حکومت قاجار و قرار گرفتن در مسیرهای اشتباه سیاسی – اجتماعی به این معضل دامن زده است.

او در آخر، جمله‌ای تامل برانگیز بیان می‌کند: «قبلاً به این نتیجه رسیده بودم که نخست بدون رودربایستی با خودمان، واقعیات خودمان را حداقل برای خودمان روشن کنیم، و به روی خودمان بیاوریم؛ این را در این نوشته، با بضاعت محدودم... روی کاغذ آورده ام؛ دیگران هم همین را از زوایای ریزتری بررسی کنند تا اول بدانیم چگونه هستیم، بعد برگردیم ببینیم چرا این شدیم؟ و در مرحله سوم با تصمیم قاطع و آگاهانه به تدریج به دنبال اصلاحش برویم.»

خرید و دانلود کتاب جامعه‌شناسی خودمانی در همین صفحه امکان‌پذیر است.

درباره‌ حسن نراقی نویسنده جامعه شناسی خودمانی

حسن نراقی، پژوهشگر مسائل اجتماعی ایران در سال 1322 در کاشان متولد شد. او بعد از چاپ کتاب جامعه‌شناسی خودمانی که بیش از بیست بار تجدید چاپ شد، به شهرت رسید. نراقی در تمام کتاب‌هایش لحنی صریح و بی واسطه در بیان موضوعات دارد. او به دور از پیچیدگی‌های روایی و کلمات سنگین، با لحن روان و ساده‌‌اش اصلی‌ترین مشکلات جامعه‌ی ایران را نقد می‌کند و عملکرد مردم در بهبود وضعیت را به چالش می‌کشد.

حسن نراقی برخلاف بسیاری از جامعه‌شناسان و صاحب‌نظران هم‌دوره‌ی خود، تمام مشکلاتی که در جامعه وجود دارد را به حکومت‌ها و دولت‌ها محدود نمی‌کند و رفتار انسان‌ها را در بروز و ادامه‌ی بحران‌های اجتماعی مؤثر می‌داند. او مردم را به عنوان مهره‌های مهم و اصلی در به‌وجود آمدن شرایط مطلوب در جامعه معرفی می‌کند و معتقد است اولین و مهم‌ترین قدم، بالا بردن آگاهی مردم از تاریخ کشور خود و سابقه‌ی تاریخی جهان است. او کنار گذاشتن باورهای نخ‌نما، اصلاح رفتاری و صراحت در کلام را الزامی می‌داند.

نراقی در بخشی از مصاحبه‌اش با روزنامه‌ی ایران به این موضوع اشاره می‌کند و در جواب به مشکلات پیرامونِ اعتماد میان دولت و مردم می‌گوید: «هرگز ستیزی با دولت‌ها نداشته‌ام و اساسا «دولت ستیزی» را یکی از دلایل اصلی عقب‌افتادگی‌مان می‌دانم، امروز به صراحت بگویم که وقتی شما آمار می‌دهید که تورم را این چنین مهار کرده‌اید، فلان مرد یا زن سالخورده‌ی بازنشسته که علم اقتصاد نخوانده ولی افت ارزش پول را با تمام وجودش احساس می‌کند، به کفایت و حتی چه بسا صداقت شما شک می‌کند؛ ناراحت نشوید شما را صادق نمی‌پندارد. اگر مردم از دولت الگو بگیرند که دروغ نشنوند خودشان هم به‌تدریج دروغ نخواهند گفت. حوصله می‌خواهد اما نتیجه‌ی کارش در دراز مدت بهتر جواب خواهد داد و پایدار‌تر و اثر‌گذارتر. این را مطمئن باشید.»

نراقی امکانِ بهبود شرایط موجود را در اصلاح کردنِ دو مسئله خلاصه می‌کند؛ در قدم اول ارتقاء فردی آدم‌ها در همه‌ی حوزه‌ها به خصوص دانش و سطح آگاهی و همچنین مطلع بودن از میزان تاثیرگذاری‌شان بر جامعه. و در قدم بعدی کنار گذاشتن شعارزدگی دولت‌ها و داشتن صداقت و صراحت در بیان موضوعات و آمار مربوط به کشور.

حسن نراقی از افرادی‌ست که رویکرد «خود انتقادی» دارد و اصلاح رفتارهای اجتماعی افراد را بسیار مهم می‌داند. او در همین زمینه پژوهش‌های بسیاری کرده است و کتاب‌هایش نتیجه‌ی همین طرز تفکر هستند.

مدتی بعد از انتشار کتاب جامعه‌شناسی خودمانی ، نراقی کتابی دیگر با عنوان «پی نکته‌هایی بر جامعه‌شناسی خودمانی» نوشت که توضیحات و نکته‌های بیشتری به محتوای کتاب جامعه‌شناسی خودمانی اضافه کرد. هر دو کتاب را «انتشارات اختران» منتشر کرده است و می‌توانید این دو کتاب را در فرمت کتاب الکترونیکی (پی دی اف) در سایت فیدیبو دانلود کنید.

از آثار دیگر حسن نراقی می‌توان به مجموعه مقالات «خط خوش فارسی» و «چکیده‌ی تاریخ ایران: از کوچ آریایی‌ها تا پایان سلسله‌ی پهلوی» اشاره کرد.

در بخشی از کتاب جامعه‌شناسی خودمانی می‌خوانیم

در مجموع ما ایرانی‌ها علاقه‌ی چندانی به روبرو شدن با حقایقی که به هر دلیلی مطابق میل و سلیقه‌‌مان نباشد نداریم. از بیماری صعب‌العلاجی که خدای ناکرده گریبان خود و یا عزیزی از اطرافیان‌مان را گرفته تا معضلات و مشکلات اجتماعی‌مان ترجیح می‌دهیم در بهترین حالت با سکوت به آسانی از کنار آن بگذریم و به این منظور در حادترین شرایط با «انشاءالله» و «به امید خدا» و در اوج بی‌علاجی «هر چی خداوند مقدر کرده باشد»، صورت مسئله را پاک کنیم؛ غافل از اینکه به استناد ده‌ها توصیه‌ی مسلم انجام این‌گونه امور را خداوند به عهده‌ی خود ما قرار داده و قرار هم نیست اگر کوشش در رفع معضل نکنیم خود بخود حل شود.

داستان عامیانه‌ی درویشی که سگ کاسه‌ی روغنش را لیسیده بود و آن را نجس کرده بود را که می‌دانید. درویش مال‌باخته تنها به این دلخوش کرده بود که: انشاءالله گربه بوده. در صورتی که خودش خوب می‌دانست واقعا آن که کاسه‌اش را لیسیده و نجس کرده بود سگ بود نه گربه. ما هم اکثر مسائل‌مان را خوب می‌دانیم ولی حتی خودمان را هم گول می‌زنیم؛ یعنی نه اینکه الزاما قصد دروغ‌گویی داشته باشیم بلکه بر حسب عادت فکر می‌کنیم این‌جور راحت‌تر هستیم.

و این مشکل وقتی که در وجود ما ایرانی‌ها وجود داشتخوب حالا همین هم‌وطن وزیر شد... وکیل شد... این روحیه را که از خودش دور نمی‌تواند بکند. در رأس سازمان تحت نفوذش هم علاقه‌ای به دانستن مشکلاتش نخواهد داشت چه رسد به آن که آن‌ها را حل کند، تا به وجود مشکل اعتراف نداشته باشی که درصدد حلش برنمیایی! این است که وقتی مصاحبه می‌کند یا وقتی برنامه می‌ریزد یک جایش لنگ می‌ماند. می‌شود همین که هست. پس در اینجا دیگر دولت و ملت نداردهمه بدون این‌که الزاما قصد بدی داشته باشند همان امر بد را اجرا می‌کنند.

وقتی قرار باشد مشکلات را به روی خودمان نیاوریم ظاهر قضیه جامعه‌ای را می‌بینیم ساکت، آرام، معقول، همه سر به زیر نه کسی خلاف می‌کند و نه چشم کسی به نامحرمی می‌افتد و نه آثاری از این همه تلاطم بسیار طبیعی‌ِ جامعه‌ای که اصطلاحا جامعه‌ی جوان است، به چشم می‌خورد.

ولی وقتی مدتی می‌گذرد این آتش زیر خاکستر، به هر دلیلی، در گوشه‌ای فوران می‌کند آن‌چنان که باورتان نمی‌شود؛ ولی تا به کی می‌توانیم حقایق را ندیده بگیریم؟