راهنمای کامل سرمایه گذاری در بورس برای تازه واردان

تا همین چند سال‌ اخیر، اکثر مردم تنها راه پس‌انداز یا حتی سرمایه‌گذاری کردن را نگهداری پول‌های خود در بانک می‌دانستند. دلیلش هم این بود که با سایر روش‌های سرمایه‌گذاری آشنایی نداشتند. مثلاً آن‌ها نمی‌دانستند که یک فرد عادی می‌تواند با سرمایه‌گذاری در واحدهای یک شرکت تولیدی، به اندازه دارایی خود در مالکیت آن‌ شرکت مشارکت کند. یا اینکه به اندازه دارایی خود در یک شرکت سرمایه‌گذاری سهیم شود. حال سوال این است که آیا یک فرد عادی می‌تواند با سرمایه اندک خود، در سرمایه‌گذاری‌های بزرگ شریک شود؟ پاسخ این سوال مثبت است. بازار سرمایه و به ویژه بازار بورس اوراق بهادار این امکان را فراهم می‌کند تا هر فرد به میزان دارایی و سرمایه‌ای که دارد در یک یا چند شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری کند، و در سود آن‌ها شریک شود.

بورس چیست؟

قبل از آنکه به توضیح بورس بپردازیم، بهتر است ابتدا یادآوری کنیم که بازار چیست: در یک تعریف ساده، بازار مکانی هست که در آن خرید و فروش صورت می‌گیرد. هرگاه شرایطی برقرار شود که بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معامله‌ای صورت بگیرد بازار تشکیل شده است. در بازار به‌طور کلی ۲ نوع دارایی مورد معامله قرار می‌گیرد: الف- دارایی فیزیکی: مانند زمین، ساختمان،انواع کالا و ….. ب-دارایی مالی: دارایی‌های اسنادی مانند سهام، اوراق مشارکت و … حالا با توجه به آنچه از بازار دانستیم، به تعریف بورس می‌پردازیم: بورس نهاد سازمان‌یافته‌ای است که از جمله ارکان عمده و اساسی در بازار سرمایه محسوب می‌شود. کارکردهای اصلی آن به قرار زیر است:

• مدیریت انتقال ریسک
• شفافیت بازار
• کشف قیمت
• ایجاد بازار رقابتی
• جمع‌آوری سرمایه‌ها و پس‌اندازهای کوچک برای تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیت‌های اقتصادی

در بازار بورس، کالاهای مختلفی مورد معامله قرار می‌گیرد و بر همین اساس بازار بورس به ۳ دسته کلی تقسیم می‌شود:

• بورس کالا: بورس کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از فروشندگان، کالای خود را عرضه و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن بازار، به خریداران ارائه می‌شود.در این بورس معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. هر بورس کالایی را با نام کالایی که درآن معامله می‌شود می‌شناسند. مثلا بورس نفت، بورس گندم و… بورس کالا خود به بازار فیزیکی و بازار ابزار مشتقه تقسیم می‌شود.

• بورس ارز: خرید و فروش پول‌های خارجی در این بورس انجام می‌شود. البته این نوع بورس در ایران فعال نیست.
• بورس اوراق بهادار: در این نوع بورس دارایی‌هایی مانند سهام، اوراق مشارکت و …. مورد معامله قرار می‌گیرد.

در ایران به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که بطور رسمی و دائمی در محل معین تشکیل می‌شود، بورس اوراق بهادار گفته می‌شود.

چرا برای سرمایه‌گذاری بورس را انتخاب کنیم؟

همه ما عموماً به دنبال آن هستیم تا پول خود را در جایی سرمایه‌گذاری کنیم که سود بیشتری را نصیبمان کند. در عین حال از قانونی بودن محلی که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنیم مطمئن باشیم. از دیگر نکاتی که مورد نظر قرار می‌دهیم، شفافیت اطلاعات درخصوص سرمایه‌گذاری مورد نظر، سرعت و سهولت نقدشوندگی سرمایه است. بنابراین به طور خلاصه می‌توانیم بگوییم که در انتخاب روش سرمایه‌گذاری، موارد زیر برای ما مهم است:

• کسب سود بیشتر نسبت به سایر روش‌های سرمایه‌گذاری
• حصول اطمینان از قانونی بودن روش سرمایه‌گذاری
• اطلاع از بازار مورد نظر در هر زمان (وجود شفافیت در بازار)
• قابلیت نقدشوندگی سریع و راحت

بورس از جمله مواردی است که علاوه بر پوشش اهداف ذکر شده، منجربه بهره‌مندی کل جامعه از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده نیز می‌شود که از آن جمله می‌توان به ایجاد اشتغال اشاره کرد. فواید بورس برای سرمایه‌گذاران: الف) ایجاد درآمد: مهم‌ترین هدف یک سرمایه‌گذار کسب درآمد است. سرمایه‌گذران در بورس به ۲ روش می‌توانند درآمد کسب کنند.

• پرداخت سود نقدی ناشی از فعالیت شرکت‌ها؛ شرکت‌هایی که سهامشان در بورس عرضه شده است، بخشی از سود ناشی از فروش محصولات خود را بین سهامداران تقسیم می‌کنند. در نتیجه سرمایه‌گذارانی که سهام این شرکت‌ها را دارند، از این طریق کسب درآمد می‌کنند. این سود به‌صورت سالیانه به سهامداران پرداخت می‌شود.
• کسب درآمد ناشی از افزایش قیمت سهام؛ قیمت سهام شرکت‌ها به دلیل فعالیت‌های مفید و اثربخش مدیرانشان، می‌تواند افزایش یابد. افزایش قیمت سهام این شرکت‌ها موجب ایجاد درآمد برای سهامداران آن‌ خواهد شد.

ب) قابلیت نقدشوندگی: زمانی که فرد در بورس سرمایه‌گذاری می‌کند، اگر به پول خود نیاز پیدا کند، سریع‌تر از سرمایه‌گذاری‌های دیگر می‌تواند سهام یا سرمایه خود را به پول نقد تبدیل کند. فرض کنید فردی با خرید ماشین، زمین یا مسکن سرمایه‌گذاری کرده است، تبدیل هر کدام از این سرمایه‌ها در زمانی که فرد نیاز فوری به پول خود دارد، زمان‌بر بوده و به راحتی انجام نمی‌گیرد. اما سهام خریداری شده در هر روز کاری قابلیت فروش را خواهد داشت مگر آنکه نماد سهم به دلایل معلومی(مانند برگزاری مجمع عمومی سالانه) بسته شده باشد که عموماً مدت زمان توقف و بازگشایی نماد طبق قانون مشخص است. ج) اطمینان از محل سرمایه‌گذاری و شفافیت بازار: کلیه فعالیت‌های بورسی با توجه به مجوز قانونی مربوط به خود و با نظارت یک نهاد ناظرتحت عنوان “سازمان بورس و اوراق بهادار” به فعالیت می‌پردازند. شرکت‌های بورسی بر اساس قانون موظف هستند اطلاعات مجاز خود را به‌طور مرتب و دوره‌ای در اختیار خریداران و فروشندگان قرار دهند. این امر منجر به شفافیت بازار شده و سرمایه‌گذاران می‌توانند با اطمینان بیشتری اقدام به معامله کنند. د) هدایت سرمایه‌های سرگردان به سمت سرمایه‌گذاری‌های متمرکز وهدف‌مند ه) استفاده از پس‌اندازهای کوچک و خرد افراد به هر میزان در سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و) ایجاد بازار دائم و مستمر که امکان سرمایه‌گذاری بلند مدت و کوتاه مدت را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد. ز) وجود اوراق بهادار با ریسک و بازدهی مختلف برای سرمایه‌گذاران با هر سطح ریسک پذیری

برخی از مفاهیم اولیه بورسی

الف-شاخص بورس: به‌طور کلی شاخص‌ها در بورس برای بررسی و ارزیابی وضعیت گذشته و وضعیت فعلی بورس از جنبه‌های مختلف و همین‌طور پیش‌بینی روند آینده آن، شناسایی شدند. شاخص‌ها و نوسانات آن‌ها نقش مهمی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند. شاخص‌های بورسی انواع مختلفی دارند که هر یک وضعیت بورس را از جنبه‌ خاصی بررسی می‌کنند. شاخص کل یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین شاخص‌های بورسی است که مورد استفاده سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. شاخص کل که به آن شاخص قیمت و بازده نقدی هم گفته می‌شود، نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت‌ها و سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. تغییرات این شاخص بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است. مفهوم شاخص کل را با یک مثال توضیح می‌دهیم؛ همان‌طور که گفتیم درآمد سرمایه‌گذاران (همان بازده سهام) در بورس از ۲ طریق به‌دست می‌آید؛ اول دریافت سود نقدی سالیانه و دوم تغییرات قیمت سهام در طول دوره سرمایه‌گذاری. شما سهام شرکت الف را در ابتدای سال ۹۳ با قیمت هر سهم ۱۵۰ تومان خریده‌اید. قیمت این سهم در پایان سال ۹۳ به ۱۸۰ تومان افزایش یافته‌است. شرکت در پایان سال ۱۵ تومان هم سود نقدی به ازای هر سهم توزیع کرده است. شما در انتهای سال ۹۳ در مجموع به ازای هر سهم شرکت الف ۴۵ تومان سود از محل افزایش قیمت سهم و دریافت سود نقدی کسب کرده‌اید. بنابراین بازدهی سهام شما در پایان سال ۳۰% خواهد بود. زیرا سرمایه شما از ۱۵۰ تومان به ۱۹۵ تومان رسیده است. تغییرات شاخص کل هم بیانگر میانگین بازدهی بورس است. یعنی شاخص کل بورس در ابتدای سال اگر ۲۰ هزار واحد باشد و در پایان سال با ۱۰ هزار واحد افزایش به ۳۰ هزار واحد برسد. به این معناست که میانگین بازدهی بورس از محل افزایش قیمت سهام شرکت‌ها و تقسیم سود نقدی در آن سال ۵۰% بوده است. در شاخص کل توجه به ۲ نکته ضروری است: ۱-افزایش شاخص کل، لزوماً به معنای سودآوری سهام همه شرکت‌های بورسی نیست. همانطور که کاهش شاخص کل نیز لزوماً به معنای زیان سهام همه شرکت‌های موجود در بورس نیست. ۲-هر اندازه سبد سهام یک سرمایه‌گذار، متنوع‌تر و به ترکیب سهام موجود در بورس نزدیک‌تر باشد بازدهی سرمایه‌گذار به متوسط بازدهی کل بورس که توسط شاخص نشان داده می‌شود، نزدیک‌تر خواهد بود. ب- سهم: سرمایه هر شرکت سهامی عام، به قسمت‌های مساوی تقسیم می‌شود که به هریک از این قسمت‌ها “سهم” گفته می‌شود. قیمت اسمی هر سهم در ایران ۱۰۰۰ ریال است. این قیمت یا قیمت سهم که در بازار معامله می‌شود ارتباطی ندارد. سهام موجود در بورس و اوراق بهادار بر اساس حقوق دارنده آن‌ها به ۲ دسته تقسیم می‌شود: ۱-سهام عادی: دارندگان این نوع سهام مالکان نهایی شرکت هستند. مزایای این گروه از سهامداران شامل حق دریافت سود سهام، حق رای در مجامع عمومی عادی و فوق العاده، حق تقدم خرید سهام جدید، حق باقی‌مانده دارایی پس از انحلال شرکت، حق اطلاع از فعالیت شرکت و … است. لازم به ذکر است که سهام عادی می‌تواند بی‌نام یا بانام باشد. ۲-سهام ممتاز: دارندگان این سهام علاوه بر مزایای سهام عادی، در زمان انحلال شرکت نسبت به دارندگان سهام عادی در دریافت ارزش اسمی سهام خود الویت دارند. علاوه بر این سود سهام ممتاز پیش از سهام عادی پرداخت می‌شود.  

ارکان و نهادهای بورسی

شورای عالی بورس:

شورای عالی بورس، بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است و مهم‌ترین وظیفه آن تصویب سیاست‌های کلان و خط مشی‌های بازار و همچنین اعمال نظارت بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار است. اعضای شورای بورس شامل؛ وزیر امور اقتصاد و دارایی در سمت ریاست شورا، وزیر بازرگانی، رئیس بانک مرکزی، روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در سمت دبیر شورا و سخنگوی سازمان، ۳ نفر خبره مالی از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار به پیشنهاد وزیر امور اقتصاد و دارایی و تصویب هیئت وزیران، یک نفر خبره از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی‌ربط و تصویب هیئت وزیران برای هر بورس کالایی.

سازمان بورس و اوراق بهادار:

سازمان بورس و اوراق بهادار (سبا) یک موسسه عمومی غیر دولتی است که به‌وسیله یک هیئت مدیره ۵ نفره که از میان کارشناسان بخش غیر دولتی که دارای حسن شهرت و تجربه در رشته مالی هستند با پیشنهاد رئیس شورا و تصویب شورا انتخاب می‌شوند، اداره می‌شود. براساس قانون بازار اوراق بهادار این نهاد ایجاد شده تا زیر نظر شورای عالی بورس به تدوین قوانین و مقررات و نظارت بر اجرای آن‌ها و سایر وظایف تعیین‌شده در قانون بازار بورس و اوراق بهادار می‌پردازد. به‌عبارت دیگر مقام ناظر در بازار اوراق بهادار ایران به دو نهاد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار تقسیم می‌شود.

بورس اوراق بهادار تهران:

بورس اوراق بهادار یک شرکت سهامی عام انتفاعی است که عملیات اجرایی بازار اوراق بهادار را بر عهده دارد. از مهم‌ترین وظایف این نهاد می‌توان به مواردی از قبیل تشکیل، سازماندهی و اداره بازار اوراق بهادار، پذیرش اوراق بهادار، وضع و اجرای ضوابط حرفه‌ای و انضباطی برای اعضا و نظارت بر فعالیت آن‌ها ونظارت بر حسن انجام معاملات اوراق بهادار پذیرفته‌شده اشاره کرد. اداره بورس اوراق بهادار تهران بر عهده هیئت مدیره ۷ نفره است که اعضای آن‌را مجمع عمومی انتخاب می‌کند. اعضا برای مدت ۲ سال انتخاب می‌شوند. اداره امور اجرایی هم بر عهده مدیر عامل شرکت است که توسط هیئت مدیره انتخاب می‌شود.

بورس کالای ایران:

بورس کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن عرضه می‌کنند. این کالاها توسط کارشناسان قیمت‌گذاری شده و سپس به خریداران فروخته می‌شود. از مهمترین اهداف بورس کالا می توان به موارد ذیل اشاره نمود: ۱- ایجاد بازاری قانونمند  و سازمان یافته جهت تسهیل داد و ستد کالاها. ۲- سامان دهی بازار کالاها ۳- کشف شفاف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار . ۴-  برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار . ۵- امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار  با استفاده از ابزار های نوین مالی. ۶- توسعه سرمایه گذاری و فراهم سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش. ۷- اطلاع رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش شده

فرابورس ایران:

بازار فرابورس ایران تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار و با مجوز شورای عالی بورس به منظور توسعه صدور و مبادله ابزارهای مالی تشکیل شده است. دستورالعمل پذیرش و عرضه اوراق بهادار در فرابورس ایران، در ۴ بازار صورت می‌گیرد؛ که در بازار اول، دوم و اوراق مشارکت، انواع اوراق بهادار پذیرفته و در بازار سوم، تنها عرضه اوراق بهادار انجام می شود. تفاوت بازار فرابورس ایران با بورس اوراق بهادار تهران: ۱- ورود به بازارهای فرابورس ایران در مقایسه با بورس اوراق بهادار تهران شرایط و الزامات کمتر و سهل‌تری برای پذیرش اوراق بهادار دارد. همچنین تنوع بازارها در فرابورس نسبت به بورس بیشتر است. در فرابورس ۵ بازار؛ بازار اول ،دوم، سوم یا عرضه، چهارم یا ابزارهای نوین مالی و بازار پایه داریم و در بورس ۲ بازار؛ اول و دوم داریم). ۲-دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران طبق “دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس تهران” مصوب اول دی ۱۳۸۶ انجام می‌شود. در حالی که پذیرش اوراق بهادار در فرابورس ایران بر مبنای دستورالعمل جداگانه تحت عنوان “دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران” مصوب ۲۵ فروردین ۱۳۸۸ صورت می‌گیرد. ۴-قوانین استاندارد اقلام مورد مبادله در بازار فرابورس انعطاف پذیر می باشند یعنی قوانین معمولاً ناشی از توافق طرفین است. نکته: حد نوسان مجاز روزانه بازار فرابورس همانند بازار بورس ۵± درصد قیمت پایانی روز کاری قبل است.

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران:

اصلی‌ترین وظیفه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، راهبری عملیاتی و فنی سامانه رایانه‌ای بورس است. تخصص اصلی این شرکت تجزیه و تحلیل هسته نرم‌افزارهای معاملات و طراحی و ساخت نرم‌افزارهای کاربردی روی آن است. ارائه خدمات رایانه‌ای و نرم‌افزاری به شرکت‌های بورس (اوراق بهادار، کالا، فرابورس و نظایر آن‌ها) از محورهای فعالیت این شرکت است.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه:

سیستم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار یک ساز و کار الکترونیکی است که نگهداری اوراق بهادار، ثبت و نقل و انتقال آن‌ها را بر عهده دارد. در این سیتم مالکیت اوراق بهادار بدون نیاز به مبادله فیزیکی گواهی سهام یا هر سند کاغذی دیگر هم‌زمان با انتقال اوراق از یک حساب به حساب دیگر تغییر می‌کند.این نهاد مالی، یکی از نهادهای اصلی بازار سرمایه است که زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند. هدف این نهاد تضمین امنیت و کارآمدی بازار اوراق بهادار از طریق بهینه‌سازی سازوکار، توسعه معاملات اوراق بهادار و تمرکز بر افزایش کارایی و کاهش هزینه‌های پایاپای و تسویه وجوه معاملات بر اساس قوانین و مقررات جاری کشور است. این شرکت در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۴ در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری تهران به ثبت رسیده است.

کانون کارگزاران:

کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار، یک تشکل خودانتظام است که با هدف تنظیم فعالیت‌های حرفه‌ای و نظم بخشیدن به روابط بین اعضاء تشکیل شده است. این نهاد مالی در راستای اجرای بند ۵، ماده‌های ۱ و ۵۳ قانون بازار اوراق بهادار مصوب اول آذر ۸۴ با تصویب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در مهر ماه ۸۶ تاسیس شد. از جمله وظایف کانون کارگزاران می‌توان به مواردی همچون نظارت بر عملکرد اعضا و اشخاص وابسته، وضع و اجرای ضوابط و استانداردهای حرفه‌ای انظباطی برای اعضاء، برقراری و اجرای نظام مناسب برای رسیدگی به اختلافات اعضا، پیشنهاد تغییر سقف کارمزدها و نرخ خدمات اعضا و… اشاره نمود.

کارگزاران:

کارگزاران به‌عنوان نهاد واسط بین خریداران و فروشندگان به معامله(داد و ستد) می‌پردازند و در مقابل، درصدی از ارزش ناخالص معامله را تحت عنوان حق (کارمزد)کارگزاری دریافت می‌کنند. شرکت‌های کارگزاری با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار به ارائه خدماتی مانند مشاوره تخصصی، سبدگردانی، تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری، علاوه بر انجام معامله اوراق بهادار برای خریداران و فروشندگان می‌پردازند.

شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس:

شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس(سهامی خاص) وابسته به سازمان بورس و اوراق بهادار بوده، که در تاریخ ۱۳۸۳/۰۴/۲۷ تاسیس و در تاریخ ۱۳۸۳/۰۶/۰۵ ثبت شده است. مهم‌ترین اهداف این شرکت گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی است. از جمله وظایف و کارهایی که بر عهده این شرکت است می‌توان به مواردی از قبیل؛ ۱- انجام اطلاع‌رسانی‌های مختلف در بازار سرمایه ۲- انتشار کتب، نشریات الکترونیکی، لوح‌های فشرده، بسته‌های آموزشی به‌صورت مکتوب، دیداری، شنیداری و … ۳- برگزاری آزمون برای گواهی‌نامه‌های حرفه‌‌ای سازمان بورس ۴- برگزاری نمایشگاه‌ها، سمینارها و همایش‌ها

شرکت‌های تامین سرمایه:

این شرکت‌ها و موسسات وظیفه قیمت‌گذاری، بازاریابی و فروش اوراق بهادار شرکت‌ها را در انتشار اولیه از طریق عرضه عمومی یا خصوصی بر عهده دارند. این موسسات مالی گاهی بر اساس قرارداد، متعهد به خریداری بخشی از اوراق بهادار فروخته نشده شرکت‌ها می‌شوند.

بازارگردانان:

بازارگردانان وظیفه حفظ مداوم و منظم بازار را برای سهام نماد یا نمادهایی خاص برعهده دارند. این نهاد مالی، در مواردی که سهام خاص خریدار ندارد در نقش خریدار و در مواردی که سهم خاص فروشنده نداشته باشد در نقش فروشنده در بازار فعالیت می‌کنند. طبق ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار بازارگردان، کارگزار/معامله‌گری است که پس از دریافت مجوز لازم با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار معین و تحدید دامنه نوسان قیمت آن، به معامله آن اوراق می‌پردازد.

شرکت‌های سرمایه‌گذاری:

شرکت‌های سرمایه‌گذاری از مصادیق نهادهای مالی هستند که حرفه و موضوع اصلی آن‌ها طبق اساس‌نامه، سرمایه‌گذاری در سهام، سهم الشرکه، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و سایر اوراق بهادار دارای حق رای شرکت‌ها و موسسات است. وظیفه این شرکت‌ها، این است که وجوه جمع‌آوری شده را در ترکیبی از اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کنند. فعالیت این شرکت‌ها معطوف به خرید و فروش سهام شرکت‌های بورسی و غیر بورسی است. هدف این شرکت‌ها کسب انتفاع بدون نفوذ قابلا ملاحظه در شرکت، موسسه یا صندوق سرمایه‌گذاری است که به دوصورت سهامی عام و خاص وجود دارد. طبق ماده ۱، بند ۲۱ قانون بازار اوراق بهادار حداقل سرمایه شرکت برای تاسیس این شرکت‌ها مبلغ یکصد میلیارد ریال است.

مشاوران سرمایه‌گذاری:

مشاوران سرمایه‌گذاری نهادهایی هستند که به اشخاص یا نهادهای دیگر در زمینه ارزش‌گذاری اوراق بهادار، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار و تهیه سبد سرمایه‌گذاری، مشاوره می‌دهند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری:

صندوق‌های سرمایه‌گذاری یکی از نهادهای مالی است برای ورود سرمایه‌گذاران، به‌ویژه کسانی که تخصص یا فرصت تحلیل بازار و انجام معاملات به‌صورت حرفه‌ای ندارند. صندوق سرمایه‌گذاری بنا بر تعریف ماده ۱ بند ۲۰ قانون بازار اوراق بهادار، عبارتست از یک نهاد مالی که فعالیت اصلی آن سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار است و مالکین واحدهای آن نسبت به سود و زیان صندوق شریک هستند وجوه دریافتی از سرمایه‌گذاران در صندوق‌ها در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار و سایر دارایی‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود. اطلاعات مربوط به صندوق‌های سرمایه‌‍گذاری در سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران (فیپیران) و همچنین پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه ایران در معرض دید علاقه‌مندان قرار دارد.

سایت کدال:

سایت کدال، سامانه جامع اطلاع‌رسانی ناشران اوراق بهادار تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است. این سامانه الکترونیکی طبق ماده ۲، قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب اول آذر ۱۳۸۴ سازمان بورس و اوراق بهادار، برای حمایت از سرمایه‌گذاران و با هدف سامان‌دهی، حفظ و توسعه بازار شفاف و کارای اوراق بهادار به منظور نظارت بر حسن اجرای این قانون تشکیل شده است. در این سامانه اطلاعات دسته‌بندی شده شرکت‌ها در زمینه صورت‌های مالی دوره‌ای و میان‌ دوره‌ای، گزارش مجامع شرکت‌ها، گزارش هیئت مدیره شرکت‌ها، اطلاعیه‌ها، پیش‌بینی درآمدها قرار دارد.

مقایسه بازار بورس با سایر بازارها

بازار بورس و اوراق بهادار در کنار بازارهایی نظیر املاک، بانک، طلا و …فعالیت می‌کند. سرمایه‌گذاران با هر اندازه سرمایه‌ای که در اختیار دارند، می‌توانند با معیار مناسب یک یاچند نوع از بازارهای موجود را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنند. فرض کنید شما به‌عنوان سرمایه‌گذار مقداری پس‌انداز در اختیار دارید که می‌خواهید بهترین گزینه را برای سرمایه‌گذاری آن انتخاب کنید. چه معیار یا عاملی برای شما اهمیت دارد؟ شما باید بتوانید انواع فضاهای موجود برای سرمایه‌گذاری را شناسایی، آ‌ن‌ها را با هم مقایسه و سپس بازار هدف خود را انتخاب نمایید. در این بخش به بررسی برخی از عوامل تاثیرگذار بر انتخاب بازار مناسب برای سرمایه‌گذاری در بازار بورس و سایر بازارهای موازی با آن می‌پردازیم.

بازار	نقد شوندگی	ریسک	بازدهی	تخصص مورد نیاز	شفافیت بازار
املاک	کم	کم	متوسط	بدون نیاز به تخصص	پایین
ارز	بالا	بالا	بالا	بدون نیاز به تخصص
بانک	بالا	کم	کم	بدون نیاز به تخصص	بالا
سکه و طلا	بالا	بالا	بالا	بدون نیاز به تخصص
بورس	بالا	متوسط	بالا	مستقیم: نیاز به تخصصغیر مستقیم: بدون نیاز به تخصص	بالا

بازدهی سالانه هر یک از بازارهای موازی در مقایسه با بازار بورس در بازه زمانی ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۳ به شرح جدول زیر است:

سال	بانک و اوراق مشارکت	سکه بهار ازادی	املاک و زمین	بورس و اوراق بهادار
۱۳۷۹	۱۹%	۳-%	۳۲%	۶۳%
۱۳۸۰	۱۷%	۴-%	۲۱%	۴۴%
۱۳۸۱	۱۵%	۱۶%	۳۷%	۵۰%
۱۳۸۲	۱۷%	۲۲%	۳۶%	۱۲۸%
۱۳۸۳	۱۷%	۱۸%	۲۲%	۱۳%
۱۳۸۴	۱۷%	۱۸%	۱۲%	۱۳-%
۱۳۸۵	۱۵٫۵۰%	۳۵%	۱۳%	۱۵%
۱۳۸۶	۱۵٫۵۰%	۲۰%	۵۳%	۱۷%
۱۳۸۷	۱۸%	۲۷%	۴۳%	۱۰-%
۱۳۸۸	۱۶%	۲۵%	۰%	۶۲%
۱۳۸۹	۱۵٫۵۰%	۴۵%	۱۰%	۸۵%
۱۳۹۰	۱۵٫۵۰%	۱۱۱%	۲۵%	۱۳%
۱۳۹۱	۲۰%	۷۲%	۲۴%	۵۲%
۱۳۹۲	۲۰%	۳۰-%	۱۳%	۱۰۸%
۱۳۹۳	۲۰%	۱-%	۱۵-%	۲۱-%

حال فرض کنید مبلغ یک میلیون تومان را در سال ۱۳۷۹ در هر یک از بازارهای اوراق مشاکت یا بانک، سکه طلا، املاک و زمین و بورس سرمایه‌گذاری کرده‌اید. میانگین بازدهی وریسک شما در بازه زمانی ۱۳۷۹ الی ۱۳۹۳ در هریک از بازارها به شرح زیر خواهد بود:

بازار	بازده	ریسک
اوراق مشارکت و بانک	۱۷٫۲۰%	نزدیک به صفر
سکه بهار آزادی	۲۵٫۰۷%	کم
املاک و زمین شهری	:۲۱٫۷۳%	کم
بورس	۴۰٫۵۳%	متوسط
تورم	:۱۸٫۲۷%	_

با مقایسه میانگین بازدهی بازار بورس و سایر بازارها در مقایسه با نرخ تورم، قابل مشاهده است که بازار بورس و اوراق بهادار در مقایسه با رشد تورم از بازدهی مناسب برخوردار بوده و سود کسب شده در این بازار نسبت به تورم سود واقعی است. این در حالی است که مثلا در سرمایه‌گذاری دراوراق مشارکت با نرخ بازدهی ۱۷٫۲۰% با در نظر گرفتن نرخ تورم ۱۸٫۲۷%، سود واقعی منفی خواهد بود. با مقایسه میانگین بازدهی بازار بورس با میانگین بازدهی سایر بازارها، می‌بینیم که میانگین بازدهی بورس در سطح بالاتری قرار دارد.

چگونه در بورس سرمایه‌گذاری کنیم؟

برای انجام معامله در بورس هر شخص حقیقی یا حقوقی نیاز به یک کارگزار رسمی و دریافت کد معاملاتی از آن دارد. همان‌طور که بانک به مشتریان خود شماره حساب می‌دهد و این شماره شناسه مشتری به شمار می‌آید، در بورس هم کد معاملاتی هر فرد شناسه او در بازار است.

مراحل اخذ کد معاملاتی برای فعالیت در بورس: برای شروع فعالیت در بورس اوراق بهادار، ابتدا باید کد بورسی یا کد معاملاتی داشته باشیم.

خب، تا اینجا ما با کلیت بازار بورس آشنا شدیم و با توجه به آمار و ارقام دانستیم که بورس، بازار جذابی برای کسب سود است و برای سرمایه‌گذاری در آن لزوماً نباید مبلغ زیادی داشته باشیم. پس از این دانسته‌ها کدبورسی هم دریافت کردیم. اما آیا واقعاً این اطلاعات و دریافت این کد برای ما کافی است؟ بورس همانطور که سودخوبی به همراه دارد، ممکن است زیان بزرگی را نیز در پی داشته باشد! پس ما برای کسب سود بیشتر و کاهش ریسک خود به اطلاعات دیگری هم نیاز داریم. پیش از آنکه ببینیم به چه اطلاعاتی نیاز داریم، باید بدانیم که روش‌های سرمایه‌گذاری در بورس چگونه است؟ به چند روش می‌توان در بازار بورس سرمایه‌گذاری کرد؟  روش مستقیم: در این روش سرمایه‌گذار با اتکا بر دانش، تخصص و تحلیل خود اقدام به سرمایه‌گذاری و ورود به بازار می‌کند. مسئولیت سود یا زیان حاصل از سرمایه‌گذاری به‌طور مستقیم بر عهده شخص سرمایه‌گذار است. سرمایه‌گذارانی که در این روش با سرمایه‌گذاری می‌پردازند، در یک طبقه‌بندی بر اساس مدت زمانی که تمایل به نگهداری سرمایه خود دارند به ۴ دسته تقسیم می‌شوند:

• سهامی خاص را خریداری می‌کنند و بعد از ۳ یا ۴ ماه آن را می‌فروشند. به آن‌ها سرمایه‌گذاران کوتاه مدت می‌گویند.
• سهام خاصی را خریداری می‌کنند و به مدت یک سال آن را نگه می‌دارند سپس برای فروش تصمیم می‌گیرند. به آن‌ها سرمایه‌گذاران میان مدت می‌گویند.
• سهام خاصی را با قصد نگهداری بیش از یک سال خریداری می‌کنند. به آن‌ها سرمایه‌گذاران بلند مدت می‌گویند.
• سهام خاصی را خریداری می‌کنند و بعد از شناسایی سود اندکی در یک هفته یا دو هفته، آن را می‌فروشند و اقدام به خرید سهام جدید یا همان سهم با قیمت جدید(پایین‌تر) می‌کنند. به آن‌ها نوسانگیر می‌گویند.

  روش غیر مستقیم: در این روش بین سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر یک موسسه مالی به‌عنوان واسط عمل می‌کند. سرمایه‌گذار وجوه خود را در اختیار این موسسات مالی قرار می‌دهد و آن‌ها با بکار‌گیری تخصص، دانش و تبحر تحلیلی و مالی و همچنین تجربه خود در بازار سرمایه فرایند سرمایه‌گذاری را به نیابت از سرمایه‌گذار انجام می‌دهند. به سرمایه‌گذاران غیر حرفه‌ای و با درجه ریسک‌پذیری پایین که فرصت و تجربه کافی برای فعالیت مستقیم در بازار بورس را ندارند توصیه می‌شود یکی از انواع روش‌های سرمایه‌گذاری غیر مستقیم را برای فعالیت خود در بازار سرمایه انتخاب نمایند. برای مثال صندوق‌های سرمایه‌گذاری که یکی از روش‌های این نوع سرمایه‌گذاری است با ایفای نقش واسطه‌گری مالی، سرمایه‌گذاری افراد غیر حرفه‌ای را از حالت مستقیم به حالت غیر مستقیم تبدیل می‌کند و مزایایی از جمله ریسک پایین‌تر و سود مناسب‌تر را برای سرمایه‌گذاران به دنبال دارد. برای اینکه بدانیم از کدام روش سرمایه گذاری برای ما بهتر است، باید به چند سوال پاسخ دهیم: اطلاعات من از بورس اوراق بهادار چه‌قدر است؟ آیا من برای بررسی روزانه بازار یا بررسی در بازه‌های زمانی منظم وقت کافی دارم؟ چه‌قدر می‌توانم اطلاعات خود را در مورد شرکت‌های بورسی و فرابورسی بالا ببرم؟ آیا دانش، مهارت و تجربه کافی را دارم؟ اگر شما جزء افرادی هستید که اطلاعاتتان از بازار بورس اوراق بهادار کم است، وقت کافی برای رصد بازار ندارید، تجربه کافی در این بازار کسب نکرده اید، توصیه ما به شما انتخاب روش دوم است. مناسب‌ترین راه برای سرمایه‌گذاری با ریسک کمتر و برای افراد غیر حرفه‌ای‌تر که زمان کافی برای انجام معاملات مستقیم در بورس را ندارند، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و استفاده از سبدگردانی است. برای این کار کافی است یک کارگزار خوب برای خود انتخاب کنید. صندوق‌های سرمایه‌گذاری: صندوق سرمایه­‌گذاری با جمع‌آوری منابع پولی کوچک، به سرمایه‌گذاری در سبدی از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار می‌پردازند. صندوق‌ها این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا به جای خرید یک سهم یا اوراق مشارکت خاص، در مجموعه‌­ای از این دارایی‌­­ها، سرمایه‌­گذاری کنند. در حقیقت هر فرد می‌تواند با سرمایه مورد نظر خود (هرچند اندک) در سبدی از دارایی‌­های متنوع سرمایه‌­گذاری کرده و به این ترتیب نسبت به آورده خود در سود وزیان صندوق سهیم ‌شود. برای آشنایی بیشتر می‌توانید. سبدگردانی: سبدگردانی فرآیندی است که طی آن فرد خبره در امر سرمایه‌گذاری بر اساس خصوصیات، سطح ریسک‌پذیری و سرمایه هر سرمایه‌گذار، سبدی مناسب او تشکیل داده و به صورت مستمر بر آن نظارت و اعمال مدیریت می‌کند. همچنین، با توجه به تغییر عوامل اثرگذار بر محیط سرمایه‌گذاری، تصمیمات لازم در جهت رسیدن به اهداف سبد و افزایش ارزش آن از طرف مدیر اتخاذ می‌شود. مزیت عمده سبدگردانی در استفاده از توان حرفه‌ای مدیر سبد و مشاوره‌های تیم مدیران سرمایه‌گذاری است. تا اینجا درباره کسانی صحبت کردیم که وقت کافی، تجربه لازم و دانش مناسب برای سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس را نداشتند. حال به عده دیگری می‌رسیم که مختصری اطلاعات در زمینه بورس جمع کرده‌اند و وقت کافی دارند تا تجربه و دانش خود را افزایش دهند. این گروه تمایل دارند به‌طور مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنند. نکاتی وجود دارد که در ادامه به بیان آن‌ها کی‌پردازیم.

چگونه در بورس خرید و فروش کنیم؟

در ابتدا باید بدانیم که نظام قیمت‌گذاری بورس به گونه‌ای است که اشخاص نمی‌توانند در قیمت‌گذاری آن دخالت داشته باشند. به این معنی که افراد نمی‌توانند شخصاً و با قیمتی خارج از محدوده تعیین شده اقدام به خرید و فروش سهام نمایند بلکه این کار باید از طریق کارگزاری‌های بورس انجام پذیرد. کارگزاران افراد مطمئن هستند که علاوه بر اینکه سابقه تخلف مالی ندارند مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس دریافت می‌کنند. در واقع فعالیت آن‌ها تحت نظارت بورس انجام می‌گیرد. همانطور که گفتیم خریداران و فروشندگان برای ورود به بورس در اولین اقدام باید به یکی از کارگزاران بورس مراجعه کرده و کد بورسی دریافت نمایند. پس از ان درخواست خود را به کارگزاری مربوطه اعلام کنند. این اعلام می‌تواند به‌صورت حضوری، تلفنی، اینترنتی و یا آنلاین صورت پذیرد. تقاضای آن‌ها وارد سیستم معاملات شده و در ستون خرید و فروش بر اساس قیمت و الویت زمانی قرار می‌گیرد. نحوه قرار گرفتن تقاضای خرید یا فروش در سیستم به این گونه است که تقاضای فروشی که قیمت ارزان‌تری داشته باشد یا تقاضای خریدی که قیمت بالاتری دارد در ردیف اول ستون مربوط به خود قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است چنانچه دو تقاضای خرید یا دو تقاضای فروش با قیمت مشابه وارد سیستم معاملات شود، قرار گرفتن سفارش در سیستم بر اساس زمان ارسال درخواست خواهد بود. علاوه بر این هر خرید و فروش در بورس، کارمزدی دارد. این کارمزد بر اساس اینکه چه نوع اوراق بهاداری در چه بازاری معامله شده است متفاوت است. این مختصری از روند انجام یک معامله بود. حال سوال این است که چگونه باید متوجه شویم که سهام چه شرکتی را بخریم یا بفروشیم؟ در خرید و فروش چه مواردی را باید مدنظر قرار دهیم؟ اگر دوستمان گفت فلان سهم را بخر یا بفروش، چگونه مطمئن شویم که اشتباه نمی‌کنیم؟ یا بهتر بگوییم، چگونه ضرر و احتمال اشتباه خود ار به حداقل برسانیم؟ برای بررسی و تحلیل سهام شرکت‌ها به طور عموم از دو روش استفاده می‌شود:

• تحلیل بنیادی (فاندامنتال): در این روش عوامل بنیادی که بر روی قیمت سهم یک شرکت تاثیر می‌گذارد، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. این تحلیل با استفاده از گزارش‌هایی که در صورت‌های مالی اعلام می‌شود به پیش‌بینی و بررسی سهام یک شرکت می‌پردازد و بیشتر برای دوره‌های زمانی طولانی‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع تحلیل، شرایط اقتصادی کلان، شرایط صنعت مربوطه و پس از آن شرایط شرکت مورد نظر بررسی و تحلیل می‌شود. نسبت P/E شرکت (نسبت قیمت به سود هر سهم)، حاشیه سود خالص آن، نسبت بدهی، نسبت جاری، ارزش دفتری و گردش موجودی‌ها از جمله عواملی است که در تحلیل فاندامنتال مورد توجه قرار می‌گیرد.
• تحلیل تکنیکال: در این نوع تحلیل به جای بررسی صورت‌های مالی شرکت‌ها، به نمودار قیمتی آن‌ها در بازه‌های زمانی مشخص پرداخته می‌شود و از آنچه در گذشته اتفاق افتاده‌است، رفتار آینده سهم پیش‌بینی می‌شود. این روش تحلیلی برای بازه‌های زمانی کوتاه‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تحلیل تکنیکال اعتقاد بر این است که رفتار و روند قیمتی سهام یک شرکت در دوره‌های زمانی مشخص، تکرار می‌شود.

 

حالا سهام چه شرکت‌هایی را معامله کنیم ؟

دانستیم که با استفاده از تحلیل تکنیکالی یا تحلیل بنیادی می‌توانیم سهام شرکت‌های مختلف را ارزیابی نماییم. دنیای تحلیل تکنیکال و بنیادی، جذابیت‌های خاص خود را دارد. هر یک از این دو روش اطلاعات خاص خود را نیاز دارد تا بتواند پیش‌بینی درستی از قیمت سهام شرکتی خاص در زمانی معین ارائه کند. ما نیاز داریم که با استفاده از یک یا هر دوی این روش‌ها اقدام به خرید و فروش سهام نماییم. برای اینکه بتوانیم با روش‌های محاسباتی تحلیل بنیادی و تکنیکال آشنا شویم؛ می‌توانیم در دوره‌های آموزشی مربوط به هر کدام شرکت کنیم. علاوه بر این با مطالعه سایت‌های تحلیلی معنبر مانند سایت همفکران، می‌توانیم بیشتر با دنیای جذاب و درآمدزای بورس آشنا شویم و از فعالیت در آن لذت ببریم. سایت هفکران سایت مشاوره‌ای آنلاین در زمینه سهام است که به عنوان اولین سایت مشاوره ای در بازار سرمایه است که مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کرده است. برای عضویت در این سایت کافی است به ترتیب زیر عمل نمایید: ۱- به آدرس hamfekran.com مراجعه نمایید. ۲- در قسمت بالای صفحه و مطابق تصویر زیر گزینه ورود به سامانه آوای آگاه را انتخاب نمایید و گزینه ثبت نام را کلیک کنید. ۳- با ورود شماره موبایل و انتخاب گزینه بررسی شماره تلفن، فرم ثبت نام برای شما نمایش داده می‌شود. ۴- پس از تکمیل فرم، پذیرش شرایط مربوطه و انتخاب گزینه ثبت نام، تاییدیه‌ای به صورت پیامک به موبایل شما ارسال می شود. ۵- اکنون شما کاربر سایت همفکران شده‌اید و می توانید از مطالب آن استفاده کنید. ۶- از طریق آیکون زیر می توانید به منوی مطالب سایت دسترسی پیدا نمایید. با کلیک بر روی هر عنوان، مطالب زیرمجموعه آن نمایش داده می‌شود. در صورتی که علاقه مند به مطالعه هستید روی هر عنوان کلیک نمایید. ۷- از مهمترین بخش های سایت همفکران، نبض بازار و بخش پرسش و پاسخ است که به صورت آنلاین و چندین بار در طول ساعت بازار و حتی پس از آن بروزرسانی می‌شود. ۸- تالار بورس همفکران، هفته نامه تخصصی همفکران، برخی مطالب در قسمت اقتصاد کلان و … از جمله مطالبی است که در دسترس عموم قرار دارد و همه مخاطبین گرامی می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. ۹- علاوه بر بخش‌هایی که ذکر شد، برخی مطالب سایت نظیر تحلیل‌های بنیادی یا تکنیکال آن، پیش بینی بازار و اخبار ویژه جزو مطالب VIP محسوب می‌شود.   نتیجه گیری: بورس به عنوان بخشی از بازار سرمایه‌ای ایران، همچون سایر بازارهای دیگر محلی برای سرمایه‌گذاری علاقه‌مندان به این بازار است که طبق آمار ارائه شده، توانسته است در ۱۵ سال اخیر بازده قابل قبولی را نصیب سرمایه‌گذاران کند. اطمینان از قانونی بودن این بازار، سهولت نقدشوندگی سرمایه و امکان کسب سود بالا از مزایای بازار بورس اوراق بهادار است. سرمایه‌گذاری در این بازار نیاز به پول هنگفتی نداشته و شما می‌توانید با هر میزان سرمایه که دوست دارید، وارد این بازار شوید. این امکان برای شما مهیا است تا به‌صورت مستقیم یا غیر مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنید. برای سرمایه‌گذاری مستقیم در این بازار نیاز به کسب اطلاعات، افزایش سطح دانش و مطالعه روزانه بازار و سایت‌های تحلیلی معتبر دارید. امیدواریم با دید مناسب وارد این بازار سودآور شده و سرمایه‌گذاری مناسبی در آن داشته باشید.